Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

sententiam mutare C

  • 1 mutare

    переменять, изменять (1. 13 § 1 D. 50, 16. 1. 2 § 6 D. 39, 3. 1/ 10 § 3 D. 7, 4);

    mut. alveum (1. 1 § 1. 3. 5. 7 D. 43, 13. cf. 1. 30 § 2 D. 41, 1. 1. 3 § 19. 20 cf. 1. 18 pr. 1. 19 § 1 D. 41, 2. 1. 2 § 21 D. 41, 4. 1. 2 § 1 D. 41, 5. 1. 1 § 2 D. 41, 6. 1. 4 § 1. 1. 8 § 1. 1. 9. 11. 12 D. 4, 7. 1. 24 § 1 D. 10, 3);

    mut. actionem (1. 5 D. 44, 2);

    vindicationem (1. 19 D. 31. 1. 92 D. 28, 5. 1. 1 § 1 D. 29, 6. 1. 88 § 4 D. 31. 1. 6. 7 C. 6, 22);

    voluntatem (1. 18 D. 2, 1. 1. 65 D. 3, 3. 1. 20 D. 33, 5. 1. 32 D. 39, 5);

    consilium (1. 17 § 1 D. 21, 1. 1. 8 D. 37, 6. 1. 75 D. 50, 17);

    sententiam (1. 19 § 2. 1. 21 pr. D. 4, 8);

    mut. statum (1. 9 § 4 D. 4, 4);

    familiam (1. 3 pr. 1. 7 pr. D. 4, 5);

    matrimonium, вступать в другой брак (1. 5 D. 28, 2);

    domicilium (1. 32 D. 50, 1);

    militiam, разжаловать кого в солдаты (1. 3 § 13. 16. 1. 13 § 4 D. 49, 16);

    mut. procuratorem, actorem, избрать другого представителя (1. 16. 17. 24 D. 3, 3. 1. 6 § 3 D. 3, 4);

    non mutat, si, etsi, an, quod, не представляет разницы (1. 11 D. 7, 9. 1. 11 § 6 D. 13, 7. 1. 3 § 13 D. 15, 1. 1. 36 § 1 D. 29, 1. 1. 52 § 2 D. 46, 1).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > mutare

  • 2 muto

    [st1]1 [-] mūto, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - mouvoir, déplacer, écarter. - [abcl]b - changer, modifier, métamorphoser (au pr. et au fig.). - [abcl]c - différer, être différent. - [abcl]d - dénaturer, altérer, teindre, colorer. - [abcl]e - échanger, troquer, changer contre, changer de.[/b]    - mutare latus fessum, Virg.: retourner ses flancs fatigués.    - mutare se loco, Hor. (mutare se, Plaut.): changer de place.    - ne quis invitus civitate mutetur, Cic.: que personne ne devienne contre son gré citoyen d'une autre ville.    - nihil mutat, Ter.: il ne démord pas.    - non mutat, impers. Dig.: cela est indifférent, cela ne change rien aux choses.    - sedem ac locum mutare: changer de résidence et de pays.    - sententiam mutare, Cic.: changer de résolution.    - mutare rem cum (pro) aliqua re: changer (échanger) qqch contre qqch.    - mutare rem cum aliquo: échanger qqch avec qqn.    - mutare pacem bello: échanger la paix contre la guerre, faire la paix.    - mutare praedas vino, Sall.: troquer des dépouilles pour du vin. [st1]2 [-] mūto (mutto), ōnis, m.: pénis.
    * * *
    [st1]1 [-] mūto, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - mouvoir, déplacer, écarter. - [abcl]b - changer, modifier, métamorphoser (au pr. et au fig.). - [abcl]c - différer, être différent. - [abcl]d - dénaturer, altérer, teindre, colorer. - [abcl]e - échanger, troquer, changer contre, changer de.[/b]    - mutare latus fessum, Virg.: retourner ses flancs fatigués.    - mutare se loco, Hor. (mutare se, Plaut.): changer de place.    - ne quis invitus civitate mutetur, Cic.: que personne ne devienne contre son gré citoyen d'une autre ville.    - nihil mutat, Ter.: il ne démord pas.    - non mutat, impers. Dig.: cela est indifférent, cela ne change rien aux choses.    - sedem ac locum mutare: changer de résidence et de pays.    - sententiam mutare, Cic.: changer de résolution.    - mutare rem cum (pro) aliqua re: changer (échanger) qqch contre qqch.    - mutare rem cum aliquo: échanger qqch avec qqn.    - mutare pacem bello: échanger la paix contre la guerre, faire la paix.    - mutare praedas vino, Sall.: troquer des dépouilles pour du vin. [st1]2 [-] mūto (mutto), ōnis, m.: pénis.
    * * *
        Muto, mutas, mutare. Varro. Transporter.
    \
        Mutari in marem. Plin. Estre mué en masle.
    \
        In horas mutari. Horat. Se muer et changer d'heure en heure.
    \
        Mutare se in formam alterius. Plaut. Se desguiser.
    \
        Mutare. Plin. Muer, Changer et tourner en autre nature, ou couleur.
    \
        Animum mutare, et Mutare sententiam. Terent. Changer son courage et opinion.
    \
        Consilium mutare. Cic. Changer de propos.
    \
        De vxore vt possedi, nihil mutat Chremes. Terent. Il ne change rien.
    \
        Dicta mutare. Plaut. Se desdire.
    \
        Haud muto factum. Terent. Je ne m'en repens point.
    \
        Fidem mutare. Plaut. Ne tenir point sa foy et promesse, Se desdire.
    \
        Fidem mutare cum aliquo. Terent. Ne luy tenir point promesse.
    \
        Id mutauit, quoniam me immutatum videt. Terent. Il s'est desdict, Il a changé de propos.
    \
        Locum mutare. Cic. Changer de place.
    \
        Mentem mutare. Cic. Changer de fantasie.
    \
        Mutare mores. Terent. Changer de conditions.
    \
        Nuptias mutare. Plaut. Se desdire d'un mariage.
    \
        Sedem ac locum mutare. Cic. Se bannir, et aller demeurer en un pays estrange.
    \
        Sedem mutare ex sede, vt volucres. Pli. Aller de place en place.
    \
        Solum mutare. Cic. Guerpir son pays, et s'en aller habiter en terre estrange, Abandonner son pays.
    \
        Vellera mutare luto. Virgil. Teindre.
    \
        Vestem mutare cum aliquo. Liu. Prendre habillement portant signification de dueil et d'ennuy à cause d'aucun parent qui est accusé et en danger.
    \
        Vultum mutare. Cic. Changer de visage.
    \
        Mutare aliquid cum aliquo. Terent. Changer, Eschanger, Permuter, Faire quelque change, Bailler un pour autre.
    \
        Mutare aere. Columella. Vendre.
    \
        Mutare merces. Virgil. Troquer marchandise à marchandise.
    \
        Mutare alia re aliam. Horat. Faire eschange.
    \
        Mutare gaudium moerore. Plin. iunior. Tourner une joye en tristesse.
    \
        Mutare praetextam paludamento. Plin. iunior. Changer l'habit de paix en celuy de guerre.
    \
        Nihil ipso te fortuna mutauit. Plin. iunior. tu es tout tel que tu estois paravant.
    \
        Exilium patria sede mutauerat. Curtius. Il avoit mieulx aimé se bannir, que demeurer en son pays.
    \
        Si queam mutare. Terent. Si je povoye amender la faulte et corriger.
    \
        Mutari ciuitate. Cic. Estre translaté d'une cité et bourgeoisie en une autre, et perdre le droict de la premiere.

    Dictionarium latinogallicum > muto

  • 3 sententia

    sententia, ae, f. (sentio), I) die Meinung, Willensmeinung, 1) im allg., der Wille, Sinn, die Gesinnung, der Gedanke, die Ansicht, die Idee (dem Ausdrucke entgegengesetzt), abundans sententiis, ideenreich, Cic.: sententiam fronte tegere, Cic.: sententiam aperire Cic.: in hac sum sententia, ut etc., Cic.: in sententia manere od. permanere od. perstare, Cic.: alqm de sententia deducere, Cic.: de sententia decedere, Cic.: sententiā od. de sententia desistere, Cic.: sententiam mutare, Cic.: de sententia deici, deterreri, Cic.: si honestatem tueri sententia est, Cic.: sententia stat Hannibali, Liv.: u. bl. stat sententia, Ter.; mit folg. Infin., Liv. u. Ov.: sic stat sententia (als Parenthese), Ov.: sicinest sententia? ist das dein Beschluß? Ter.: quoniam sententiae (Ansicht) atque opinionis (Meinung) meae voluistis esse participes, Cic.: haec sententia vincit, Liv.: ea sententia valuit, Tac. – ex sententia, nach Wunsch, von Herzen, Cic.: de sententia, nach der Meinung, alcis, Cic.: meā sententiā, nach meiner Meinung, Cic. – 2) insbes.: a) die amtliche Meinung, die Stimme, α) der Beschlußantrag, das Votum, der Senatoren in der Kurie usw., sententiam dicere, Cic., ferre, Cic., dare, Liv.: in sententiam alcis discedere, jmds. Meinung beipflichten, Liv.: u. so (pedibus) ire in sententiam, Liv.: sententiam referre, vortragen, Cic.: sententiae loco dicere, in der Reihe der Abstimmung, wenn die Reihe, sein Votum abzugeben, an ihn kommt, Sen., Tac. u. Plin. ep. (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 42): so pro sententia dicere (seine Stimme dahin abgeben), ut etc., Tac.: ego pro sententia mea hoc censeo, ich gebe meine Stimme dahin ab, Sen.: ex sententia senatus, Cic. – β) das Votum, der Ausspruch, das Urteil, sententiam dicere, Cic.: sententiam ferre, seine Stimme abgeben, v. Richtern u. v. Volke in den Komitien, Cic.: ubi paris numeri sententiae fuissent, praeponi absolutio damnationi solebat, bei Stimmengleichheit pflegte usw., Augustin. de civ. dei 18, 10: sex sententiis absolutus est, ibid.: mares pro Neptuno, feminae pro Minerva tulere sententias (stimmten für M.), et quia una plus inventa est feminarum, Minerva vicit, ibid. 18, 9. – de eventu fortuna iudicat, cui de me sententiam non do, ich keine Stimme einräume, Sen. ep. 14, 16. – b) als Eidesformel: ex animi mei (tui, sui) sententia, nach meiner wahren Herzensmeinung = nach bestem Wissen und Gewissen, auf mein (dein) Gewissen, iurare, Cic. u.a. (s. Fabri Liv. 22, 53, 10). – dah. jener Doppelsinn des L. Porcius Nasika, als ihn Kato fragte: ex tui animi sententia (auf dein Gewissen) tu uxorem habes? Non hercle, inquit, ex anini mei sententia (= auf mein Gewissen nicht, aber auch = nicht nach Wunsch), Cic. de or. 2, 260; vgl. Quint. 8, 5 in. Gell. 4, 20. § 2 sqq. – als Beteuerungsformel übh., me quidem ex animi mei sententia (nach meiner Herzensmeinung = nach meiner innersten Überzeugung) nulla oratio laedere potest, Sall. Iug. 85, 27. – II) übtr.: 1) abstr.: a) der Verstand, Sinn eines Wortes, der Begriff, den man damit verbinden muß, die Bedeutung, sub voce sententiam subicere, damit verbinden, Cic.: id habet hanc sententiam, Cic. – b) der Inhalt einer Rede, contionis, Cic.: in hanc sententiam, dieses Inhaltes, folgendermaßen, loqui, respondere, Cic. u. Liv. – 2) konkret: a) ein in Worten ausgedrückter Gedanke, Satz, eine Periode, Cic. Phil. 13, 22. Hor. sat. 1, 10, 9. – b) bes. ein Denkspruch, denkwürdiger Gedanke, eine Sentenz, ein Spruch, Kernspruch, acuta, Cic.: gravis, Cic.: Euripides sententiis densus, Quint. – / Abl. Sing. sententiad, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 21.

    lateinisch-deutsches > sententia

  • 4 sententia

    sententia, ae, f. (sentio), I) die Meinung, Willensmeinung, 1) im allg., der Wille, Sinn, die Gesinnung, der Gedanke, die Ansicht, die Idee (dem Ausdrucke entgegengesetzt), abundans sententiis, ideenreich, Cic.: sententiam fronte tegere, Cic.: sententiam aperire Cic.: in hac sum sententia, ut etc., Cic.: in sententia manere od. permanere od. perstare, Cic.: alqm de sententia deducere, Cic.: de sententia decedere, Cic.: sententiā od. de sententia desistere, Cic.: sententiam mutare, Cic.: de sententia deici, deterreri, Cic.: si honestatem tueri sententia est, Cic.: sententia stat Hannibali, Liv.: u. bl. stat sententia, Ter.; mit folg. Infin., Liv. u. Ov.: sic stat sententia (als Parenthese), Ov.: sicinest sententia? ist das dein Beschluß? Ter.: quoniam sententiae (Ansicht) atque opinionis (Meinung) meae voluistis esse participes, Cic.: haec sententia vincit, Liv.: ea sententia valuit, Tac. – ex sententia, nach Wunsch, von Herzen, Cic.: de sententia, nach der Meinung, alcis, Cic.: meā sententiā, nach meiner Meinung, Cic. – 2) insbes.: a) die amtliche Meinung, die Stimme, α) der Beschlußantrag, das Votum, der Senatoren in der Kurie usw., sententiam dicere, Cic., ferre, Cic., dare, Liv.: in sententiam alcis discedere, jmds. Meinung beipflichten, Liv.: u. so (pedibus) ire in sententiam, Liv.: sententiam referre, vortragen, Cic.: sententiae loco dicere, in der Reihe
    ————
    der Abstimmung, wenn die Reihe, sein Votum abzugeben, an ihn kommt, Sen., Tac. u. Plin. ep. (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 42): so pro sententia dicere (seine Stimme dahin abgeben), ut etc., Tac.: ego pro sententia mea hoc censeo, ich gebe meine Stimme dahin ab, Sen.: ex sententia senatus, Cic. – β) das Votum, der Ausspruch, das Urteil, sententiam dicere, Cic.: sententiam ferre, seine Stimme abgeben, v. Richtern u. v. Volke in den Komitien, Cic.: ubi paris numeri sententiae fuissent, praeponi absolutio damnationi solebat, bei Stimmengleichheit pflegte usw., Augustin. de civ. dei 18, 10: sex sententiis absolutus est, ibid.: mares pro Neptuno, feminae pro Minerva tulere sententias (stimmten für M.), et quia una plus inventa est feminarum, Minerva vicit, ibid. 18, 9. – de eventu fortuna iudicat, cui de me sententiam non do, ich keine Stimme einräume, Sen. ep. 14, 16. – b) als Eidesformel: ex animi mei (tui, sui) sententia, nach meiner wahren Herzensmeinung = nach bestem Wissen und Gewissen, auf mein (dein) Gewissen, iurare, Cic. u.a. (s. Fabri Liv. 22, 53, 10). – dah. jener Doppelsinn des L. Porcius Nasika, als ihn Kato fragte: ex tui animi sententia (auf dein Gewissen) tu uxorem habes? Non hercle, inquit, ex anini mei sententia (= auf mein Gewissen nicht, aber auch = nicht nach Wunsch), Cic. de or. 2, 260; vgl. Quint. 8, 5 in. Gell. 4, 20. § 2 sqq. – als Beteuerungsformel übh., me
    ————
    quidem ex animi mei sententia (nach meiner Herzensmeinung = nach meiner innersten Überzeugung) nulla oratio laedere potest, Sall. Iug. 85, 27. – II) übtr.: 1) abstr.: a) der Verstand, Sinn eines Wortes, der Begriff, den man damit verbinden muß, die Bedeutung, sub voce sententiam subicere, damit verbinden, Cic.: id habet hanc sententiam, Cic. – b) der Inhalt einer Rede, contionis, Cic.: in hanc sententiam, dieses Inhaltes, folgendermaßen, loqui, respondere, Cic. u. Liv. – 2) konkret: a) ein in Worten ausgedrückter Gedanke, Satz, eine Periode, Cic. Phil. 13, 22. Hor. sat. 1, 10, 9. – b) bes. ein Denkspruch, denkwürdiger Gedanke, eine Sentenz, ein Spruch, Kernspruch, acuta, Cic.: gravis, Cic.: Euripides sententiis densus, Quint. – Abl. Sing. sententiad, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 21.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sententia

  • 5 Muto

    1.
    mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].
    I.
    Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

    neque se luna quoquam mutat,

    does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

    ne quis invitus civitate mutetur,

    be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

    hinc dum muter,

    if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of change in the thing spoken of itself.
    1.
    In gen.
    a.
    Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

    vario): sententiam mutare numquam,

    Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

    consuetudinem dicendi,

    id. Brut. 91, 314:

    mentes vestras voluntatesque,

    id. Prov. Cons. 10, 25:

    cum testamentum mutare cuperet,

    id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

    ne haec mutet fidem,

    Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

    tabulas,

    to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

    natura nescia mutari,

    incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

    mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

    Liv. 8, 28, 1:

    facilem mutatu gentem,

    Tac. A. 14, 23.—With ad:

    gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

    Quint. 10, 7, 3:

    ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

    id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

    mutata suos flumina cursus,

    Verg. E. 8, 4:

    negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

    Quint. 1, 5, 89.—With cum:

    cum illo fidem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

    facies locorum cum ventis simul mutatur,

    Sall. J. 78, 3:

    qui cum fortunā non animum mutāsset,

    Vell. 2, 82, 2:

    quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

    Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

    bona facile mutantur in pejus,

    Quint. 1, 1, 5.—With ex:

    nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

    Quint. 3, 4, 14:

    ex feminis mutari in mares,

    Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

    de uxore nihil mutat,

    Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

    quantum mutatus ab illo Hectore,

    Verg. A. 2, 274:

    longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

    Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

    ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

    Hor. A. P. 60.—
    b.
    Neutr., = mutari, to alter, change:

    quantum mores mutaverint argumentum,

    Liv. 39, 51, 10:

    postquam mutabat aestus,

    Tac. A. 2, 23; 12, 20:

    annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

    Liv. 5, 13, 1:

    mox in superbiam mutans,

    Tac. A. 12, 29:

    adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

    Liv. 9, 12, 3:

    tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

    id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—
    (β).
    To differ, be different:

    pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

    Varr. R. R. 2, 2, 12:

    quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

    Gell. 2, 23, 7.—
    (γ).
    Of style, to vary:

    an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

    Cic. Or. 31, 109.—
    2.
    In partic.
    a.
    To change the color of, to color, dye (cf.:

    inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

    Verg. E. 4, 44:

    nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

    Quint. 1, 1, 5.—
    b.
    To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

    non, si queam mutare,

    Ter. Ad. 4, 7, 19.—
    c.
    To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

    ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

    Hor. S. 2, 2, 58:

    melle mutatum (sc. balsamum),

    adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—
    B.
    Of change in its relation to other things, etc.
    1.
    In gen., to change one thing, etc., for another:

    mutatis ad celeritatem jumentis,

    Caes. B. C. 3, 11:

    vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

    Suet. Tib. 14:

    calceos et vestimenta,

    Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

    mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

    Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

    pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

    Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

    non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

    Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—
    2.
    Esp.
    a.
    Mutata verba, i. e. figurative:

    mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

    Cic. Or. 27, 92.—
    b.
    Of style, to vary, alter:

    reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

    Cic. Part. Or. 7, 23:

    genus eloquendi... mutatum,

    id. ib. 5, 16.—
    c.
    Of one's assertion or promise:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—
    d.
    Of place, to change, shift, alter:

    locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

    Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

    exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

    i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

    jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. Sec. 39.—
    C.
    Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

    cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

    Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

    ut vestem cum illo mutem,

    Ter. Eun. 3, 5, 24:

    ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6.—With pro:

    C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

    Liv. 27, 35, 14:

    non debere eum incerta pro certis mutare,

    Sall. J. 83, 1:

    mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

    Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

    quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

    Hor. C. 2, 16, 19:

    victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

    Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

    victrice patriā victam mutari,

    id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

    coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

    Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

    homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

    id. ib. 1, 1, 33;

    1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 29:

    mutandi copia,

    Sall. J. 18, 5.—With abl.:

    uvam Furtivā mutat strigili,

    Hor. S. 2, 7, 109:

    suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

    Col. 7, 9, 4:

    caetera reponantur, vel aere mutentur,

    id. 8, 5, 4:

    aere mutandi sunt (sc. apri),

    id. 9, 1, 7:

    quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

    Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

    eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

    Sall. J. 44, 5.—With inter:

    mutare res inter se instituerant,

    Sall. J. 18, 9.—
    D.
    To forsake, abandon, leave:

    mutare, derelinquere,

    Non. p. 351, 1:

    expertum jam principem anxii mutabant,

    Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

    quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

    Juv. 6, 472.
    2.
    mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).
    3.
    Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

    Lewis & Short latin dictionary > Muto

  • 6 muto

    1.
    mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].
    I.
    Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

    neque se luna quoquam mutat,

    does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

    ne quis invitus civitate mutetur,

    be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

    hinc dum muter,

    if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of change in the thing spoken of itself.
    1.
    In gen.
    a.
    Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

    vario): sententiam mutare numquam,

    Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

    consuetudinem dicendi,

    id. Brut. 91, 314:

    mentes vestras voluntatesque,

    id. Prov. Cons. 10, 25:

    cum testamentum mutare cuperet,

    id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

    ne haec mutet fidem,

    Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

    tabulas,

    to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

    natura nescia mutari,

    incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

    mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

    Liv. 8, 28, 1:

    facilem mutatu gentem,

    Tac. A. 14, 23.—With ad:

    gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

    Quint. 10, 7, 3:

    ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

    id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

    mutata suos flumina cursus,

    Verg. E. 8, 4:

    negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

    Quint. 1, 5, 89.—With cum:

    cum illo fidem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

    facies locorum cum ventis simul mutatur,

    Sall. J. 78, 3:

    qui cum fortunā non animum mutāsset,

    Vell. 2, 82, 2:

    quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

    Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

    bona facile mutantur in pejus,

    Quint. 1, 1, 5.—With ex:

    nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

    Quint. 3, 4, 14:

    ex feminis mutari in mares,

    Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

    de uxore nihil mutat,

    Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

    quantum mutatus ab illo Hectore,

    Verg. A. 2, 274:

    longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

    Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

    ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

    Hor. A. P. 60.—
    b.
    Neutr., = mutari, to alter, change:

    quantum mores mutaverint argumentum,

    Liv. 39, 51, 10:

    postquam mutabat aestus,

    Tac. A. 2, 23; 12, 20:

    annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

    Liv. 5, 13, 1:

    mox in superbiam mutans,

    Tac. A. 12, 29:

    adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

    Liv. 9, 12, 3:

    tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

    id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—
    (β).
    To differ, be different:

    pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

    Varr. R. R. 2, 2, 12:

    quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

    Gell. 2, 23, 7.—
    (γ).
    Of style, to vary:

    an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

    Cic. Or. 31, 109.—
    2.
    In partic.
    a.
    To change the color of, to color, dye (cf.:

    inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

    Verg. E. 4, 44:

    nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

    Quint. 1, 1, 5.—
    b.
    To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

    non, si queam mutare,

    Ter. Ad. 4, 7, 19.—
    c.
    To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

    ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

    Hor. S. 2, 2, 58:

    melle mutatum (sc. balsamum),

    adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—
    B.
    Of change in its relation to other things, etc.
    1.
    In gen., to change one thing, etc., for another:

    mutatis ad celeritatem jumentis,

    Caes. B. C. 3, 11:

    vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

    Suet. Tib. 14:

    calceos et vestimenta,

    Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

    mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

    Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

    pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

    Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

    non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

    Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—
    2.
    Esp.
    a.
    Mutata verba, i. e. figurative:

    mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

    Cic. Or. 27, 92.—
    b.
    Of style, to vary, alter:

    reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

    Cic. Part. Or. 7, 23:

    genus eloquendi... mutatum,

    id. ib. 5, 16.—
    c.
    Of one's assertion or promise:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—
    d.
    Of place, to change, shift, alter:

    locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

    Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

    exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

    i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

    jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. Sec. 39.—
    C.
    Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

    cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

    Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

    ut vestem cum illo mutem,

    Ter. Eun. 3, 5, 24:

    ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6.—With pro:

    C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

    Liv. 27, 35, 14:

    non debere eum incerta pro certis mutare,

    Sall. J. 83, 1:

    mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

    Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

    quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

    Hor. C. 2, 16, 19:

    victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

    Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

    victrice patriā victam mutari,

    id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

    coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

    Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

    homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

    id. ib. 1, 1, 33;

    1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 29:

    mutandi copia,

    Sall. J. 18, 5.—With abl.:

    uvam Furtivā mutat strigili,

    Hor. S. 2, 7, 109:

    suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

    Col. 7, 9, 4:

    caetera reponantur, vel aere mutentur,

    id. 8, 5, 4:

    aere mutandi sunt (sc. apri),

    id. 9, 1, 7:

    quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

    Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

    eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

    Sall. J. 44, 5.—With inter:

    mutare res inter se instituerant,

    Sall. J. 18, 9.—
    D.
    To forsake, abandon, leave:

    mutare, derelinquere,

    Non. p. 351, 1:

    expertum jam principem anxii mutabant,

    Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

    quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

    Juv. 6, 472.
    2.
    mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).
    3.
    Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

    Lewis & Short latin dictionary > muto

  • 7 sententia

    ae f. [ sentio ]
    1) мнение, взгляд ( sententiam mutare C)
    in sententiā manere (permanere, perseverare) Cоставаться при своём мнении
    quot homines, tot sententiae погов. C — сколько голов, столько умов
    de (ex) sententiā alicujus C — в соответствии с чьим-л. мнением или пожеланием
    sententiam alicujus sequi C — разделять чьё-л. мнение
    2) решение, намерение, воля
    stat (или est) s. Hannibăli LГаннибал решил
    ex animi sententiā C — в соответствии с желанием, как того хотелось (хочется)
    omnia essent ex sententiā, si... C — всё обстояло бы как нельзя лучше, если бы...
    4) ( в голосовании) голос
    sententiam dicere C (ferre, dare L) — подавать голос, голосовать
    in sententiam alicujus discedere или (pedibus) ire L — присоединиться к чьему-л. мнению
    5) голос судьи, суждение, приговор ( omnibus sententiis absolvi C)
    6) смысл, значение ( verbi C); содержание, мысль ( legis C)
    in hanc sententiam C, L — в следующем смысле, следующим образом ( loqui C)
    7) изречение, сентенция ( gravis C); положение, мысль ( philosophorum C)

    Латинско-русский словарь > sententia

  • 8 muto [1]

    1. mūto, āvī, ātum, āre (zsgzg. aus movito), bewegen, I) eig., weg-, von der Stelle bewegen, wohin bewegen, neque se luna quoquam mutat, kommt nicht vom Flecke, Plaut.: iniussu populi mutari finibus, die Gr. überschreiten, betreten, Liv.: ne quis invitus civitate mutetur, fortgejagt, fortgebracht werde, Cic.: illa tamen se non habitu mutatve loco, legt weder ihre Matronenkleidung ab, noch schleicht sie sich aus ihrer Wohnung (zu dir), Hor.: hinc dum muter, wenn ich nur von hier wegkomme, versetzt werde, Ov.: dah. mutari, von Bäumen, die versetzt werden, Verg. – II) übtr.: A) ändern, verändern, 1) im allg.: a) tr.: testamentum, Cic.: sententiam, Cic.: consilium, Cic.: fidem cum alqo, sein Wort nicht halten, Ter.: e nigro color est mutatus in album, Ov.: mutare colorem, die Gesichtsfarbe verändern (unser vulg. »sich verwandeln«) = blaß werden, durch vieles Studieren, Sen. rhet., aus Furcht usw., Hor., Quint. u.a.: m. viros in deforme animal, Ov.: m. in marem, Plin.: mutari alite, in einen V. verwandelt werden, Ov.: u. so mutari Nilo, in den Nil verw. werden, Sen.: cibus mutatur (im Magen) et concoquitur, bekommt eine andere Gestalt, Cic.: dah. haud muto factum, ich genehmige das Geschehene, ich bereue es nicht, Ter.: nihil mutat de uxore, er ändert seine Meinung nicht, bleibt dabei, Ter.: neque nunc muto, ich bleibe dabei, mich reut es nicht, Cic. – Passiv m. Acc. resp., mutata suos flumina cursus, die ihren (natürlichen) Lauf änderten, d.i. hemmten, Verg. ecl. 8, 4. – mit ab (gegen) u. Abl., quantum mutatus ab illo Hectore, qui etc., wie ganz ein anderer gegen jenen H., wie ganz verschieden von jenem H., Verg. Aen. 2, 274: u. so longe mutatus ab iilo Sampsone, qui etc., Ambros. de spir. scto. 2. prol. § 13. – b) refl. mutare u. Passiv medial mutari, α) sich ändern, umschlagen, numquid muto? brach ich mein Wort? Plaut.: neque nunc muto, Cic. ep.: mores mutaverint, Liv.: mutabat aestus, Tac.: ut nihil odor mutaret, Liv.: annona nihil mutavit, Liv.: in superbiam mutans, Tac.: bona facile mutantur in peius, arten leicht aus, Quint.: mutatis repente ad misericordiam animis, umgestimmt waren, Liv. 24, 26, 14: ne ad paenitentiam mutaretur, Tac. ann. 11, 33 (dagegen mutati in paenitentiam, die umgestimmt wurden, Tac. hist. 4, 37). – β) unterschieden sein, tantum (Suffenus iste) abhorret ac mutat, Catull. 22, 11: pastiones hoc mutant, quod etc., Varro r. r. 2, 2, 12: quantum mutare a Menandro Caecilius visus est, Gell. 2, 23, 7: inter duas filias regum quid mutet (was für ein Unterschied ist), inter Antigonam et Tulliam, Varro fr. bei Gell. 18, 12, 9. – c) impers.: non mutat, es ändert nichts in der Sache usw., mit folg. quod (daß usw.) od. an (ob) etc., ICt. – 2) insbes.: a) färben, vellera luto, gelb färben, Verg. ecl. 4, 44. – b) verbessern, factum, Ter. adelph. 738. – c) verderben, vinum mutatum, umgeschlagener, Hor. sat. 2, 2, 58. – B) verändern, wechseln, vertauschen, 1) im allg.: omnibus oppidis m. ad celeritatem iumenta, in allen Städten, um schneller fortzukommen, die Pferde wechseln, Caes.: personam, die Maske wechseln (bildl. = sein Benehmen ändern), Plin. ep.: m. togam paludamento, Sall. fr.: vestem cum alqo, Ter.: aber m. calceos et vestimenta, Schuhe u. Kleider wechseln, sich umkleiden, Cic. Mil. 28: u. so bl. vestimenta, die Kleider wechseln, sich umkleiden, Suet. Tib. 14, 4: ebenso vestem, Ter. eun. 609. Varro LL. 7, 37. Liv. 22, 1, 3. Vell. 2, 41, 2. Sen. ep. 18, 2; insbes. bei Trauer, Gefahr im Staate, als Bittender die Kl. wechseln = Trauerkleider anlegen, Cic. Sest. 26. Liv. 8, 37, 9. Hor. carm. 1, 35, 13: lugubres vestes mutare, Hieron. epist. 130, 6. – mutare terram, das Vaterland verändern = in ein anderes Land (in andere Länder) ziehen, Liv.: u. so terras, Hor.: u. lares et urbem, Hor.: m. sedem, den Wohnsitz wechseln, auswandern (v. Völkern), Sen.: locum, mit dem Badeort wechseln, Hor.: u. v. denen, die in die Verbannung gehen, solum, Cic., locum, Sall.; vgl. solum vertere, hoc est, sedem ac locum mutare, Cic.: u. crebro mutare loca, von Ort zu Ort flüchten, Hirt. b. G. – m. caelum, non animum, Hor. – m. orationem od. genus eloquendi, abwechseln im Ausdrucke, Cic. (u. so bl. mutare, Cic. or. 109): so auch verba mutata, tropische, bes. metonymische, Cic. – m. calores, die Liebe verändern, einen anderen lieben, Prop.: so auch sonst mutare häufig von Veränderung der Liebe u. Freundschaft; vgl. Prop. 1, 12, 11. Aug. b. Suet. Aug. 69, 2. – m. expertum iam principem, den ihnen schon bekannten Herrn wechseln (= verlassen), Tac. hist. 3, 44: sidera mutata, die von den Göttern verlassenen, Petron. poët. 124. v.264. – 2) insbes.: a) gegen etw. umtauschen, eintauschen, tauschen, merces, Verg., Hor. u. Apul.: res inter se, Tauschhandel treiben, Sall.: porcos aere (gegen Geld), Colum.: uvam furtivā strigili (gegen die entwendete Str.), Hor.: mancipia cum mercatoribus vino advecticio (gegen eingeführten W.) et aliis talibus, Sall.: mutari magno, im Tausche viel gelten, einen hohen Preis haben, Verg. – übtr., victrice patriā victam, Liv.: pro Macedonibus Romanos dominos, Liv. – b) als milit. t. t., mutare militiam, den Dienst wechseln = zu einem geringeren Truppenteil versetzt werden, Modestin. dig. 49, 16, 3. § 13. Macer dig. 49, 16, 13. § 4. – / Archaist. Perf.-Form mutassis = mutaveris, Plaut. 577 Ussing (Götz immutassis): parag. Infin. mutarier, Plaut. Men. prol. 74 u.a. Lucr. 1, 802.

    lateinisch-deutsches > muto [1]

  • 9 muto

    1. mūto, āvī, ātum, āre (zsgzg. aus movito), bewegen, I) eig., weg-, von der Stelle bewegen, wohin bewegen, neque se luna quoquam mutat, kommt nicht vom Flecke, Plaut.: iniussu populi mutari finibus, die Gr. überschreiten, betreten, Liv.: ne quis invitus civitate mutetur, fortgejagt, fortgebracht werde, Cic.: illa tamen se non habitu mutatve loco, legt weder ihre Matronenkleidung ab, noch schleicht sie sich aus ihrer Wohnung (zu dir), Hor.: hinc dum muter, wenn ich nur von hier wegkomme, versetzt werde, Ov.: dah. mutari, von Bäumen, die versetzt werden, Verg. – II) übtr.: A) ändern, verändern, 1) im allg.: a) tr.: testamentum, Cic.: sententiam, Cic.: consilium, Cic.: fidem cum alqo, sein Wort nicht halten, Ter.: e nigro color est mutatus in album, Ov.: mutare colorem, die Gesichtsfarbe verändern (unser vulg. »sich verwandeln«) = blaß werden, durch vieles Studieren, Sen. rhet., aus Furcht usw., Hor., Quint. u.a.: m. viros in deforme animal, Ov.: m. in marem, Plin.: mutari alite, in einen V. verwandelt werden, Ov.: u. so mutari Nilo, in den Nil verw. werden, Sen.: cibus mutatur (im Magen) et concoquitur, bekommt eine andere Gestalt, Cic.: dah. haud muto factum, ich genehmige das Geschehene, ich bereue es nicht, Ter.: nihil mutat de uxore, er ändert seine Meinung nicht, bleibt dabei, Ter.: neque nunc muto, ich bleibe
    ————
    dabei, mich reut es nicht, Cic. – Passiv m. Acc. resp., mutata suos flumina cursus, die ihren (natürlichen) Lauf änderten, d.i. hemmten, Verg. ecl. 8, 4. – mit ab (gegen) u. Abl., quantum mutatus ab illo Hectore, qui etc., wie ganz ein anderer gegen jenen H., wie ganz verschieden von jenem H., Verg. Aen. 2, 274: u. so longe mutatus ab iilo Sampsone, qui etc., Ambros. de spir. scto. 2. prol. § 13. – b) refl. mutare u. Passiv medial mutari, α) sich ändern, umschlagen, numquid muto? brach ich mein Wort? Plaut.: neque nunc muto, Cic. ep.: mores mutaverint, Liv.: mutabat aestus, Tac.: ut nihil odor mutaret, Liv.: annona nihil mutavit, Liv.: in superbiam mutans, Tac.: bona facile mutantur in peius, arten leicht aus, Quint.: mutatis repente ad misericordiam animis, umgestimmt waren, Liv. 24, 26, 14: ne ad paenitentiam mutaretur, Tac. ann. 11, 33 (dagegen mutati in paenitentiam, die umgestimmt wurden, Tac. hist. 4, 37). – β) unterschieden sein, tantum (Suffenus iste) abhorret ac mutat, Catull. 22, 11: pastiones hoc mutant, quod etc., Varro r. r. 2, 2, 12: quantum mutare a Menandro Caecilius visus est, Gell. 2, 23, 7: inter duas filias regum quid mutet (was für ein Unterschied ist), inter Antigonam et Tulliam, Varro fr. bei Gell. 18, 12, 9. – c) impers.: non mutat, es ändert nichts in der Sache usw., mit folg. quod (daß usw.) od. an (ob) etc., ICt. – 2) insbes.: a) färben, vellera
    ————
    luto, gelb färben, Verg. ecl. 4, 44. – b) verbessern, factum, Ter. adelph. 738. – c) verderben, vinum mutatum, umgeschlagener, Hor. sat. 2, 2, 58. – B) verändern, wechseln, vertauschen, 1) im allg.: omnibus oppidis m. ad celeritatem iumenta, in allen Städten, um schneller fortzukommen, die Pferde wechseln, Caes.: personam, die Maske wechseln (bildl. = sein Benehmen ändern), Plin. ep.: m. togam paludamento, Sall. fr.: vestem cum alqo, Ter.: aber m. calceos et vestimenta, Schuhe u. Kleider wechseln, sich umkleiden, Cic. Mil. 28: u. so bl. vestimenta, die Kleider wechseln, sich umkleiden, Suet. Tib. 14, 4: ebenso vestem, Ter. eun. 609. Varro LL. 7, 37. Liv. 22, 1, 3. Vell. 2, 41, 2. Sen. ep. 18, 2; insbes. bei Trauer, Gefahr im Staate, als Bittender die Kl. wechseln = Trauerkleider anlegen, Cic. Sest. 26. Liv. 8, 37, 9. Hor. carm. 1, 35, 13: lugubres vestes mutare, Hieron. epist. 130, 6. – mutare terram, das Vaterland verändern = in ein anderes Land (in andere Länder) ziehen, Liv.: u. so terras, Hor.: u. lares et urbem, Hor.: m. sedem, den Wohnsitz wechseln, auswandern (v. Völkern), Sen.: locum, mit dem Badeort wechseln, Hor.: u. v. denen, die in die Verbannung gehen, solum, Cic., locum, Sall.; vgl. solum vertere, hoc est, sedem ac locum mutare, Cic.: u. crebro mutare loca, von Ort zu Ort flüchten, Hirt. b. G. – m. caelum, non animum, Hor. – m. orationem
    ————
    od. genus eloquendi, abwechseln im Ausdrucke, Cic. (u. so bl. mutare, Cic. or. 109): so auch verba mutata, tropische, bes. metonymische, Cic. – m. calores, die Liebe verändern, einen anderen lieben, Prop.: so auch sonst mutare häufig von Veränderung der Liebe u. Freundschaft; vgl. Prop. 1, 12, 11. Aug. b. Suet. Aug. 69, 2. – m. expertum iam principem, den ihnen schon bekannten Herrn wechseln (= verlassen), Tac. hist. 3, 44: sidera mutata, die von den Göttern verlassenen, Petron. poët. 124. v.264. – 2) insbes.: a) gegen etw. umtauschen, eintauschen, tauschen, merces, Verg., Hor. u. Apul.: res inter se, Tauschhandel treiben, Sall.: porcos aere (gegen Geld), Colum.: uvam furtivā strigili (gegen die entwendete Str.), Hor.: mancipia cum mercatoribus vino advecticio (gegen eingeführten W.) et aliis talibus, Sall.: mutari magno, im Tausche viel gelten, einen hohen Preis haben, Verg. – übtr., victrice patriā victam, Liv.: pro Macedonibus Romanos dominos, Liv. – b) als milit. t. t., mutare militiam, den Dienst wechseln = zu einem geringeren Truppenteil versetzt werden, Modestin. dig. 49, 16, 3. § 13. Macer dig. 49, 16, 13. § 4. – Archaist. Perf.-Form mutassis = mutaveris, Plaut. 577 Ussing (Götz immutassis): parag. Infin. mutarier, Plaut. Men. prol. 74 u.a. Lucr. 1, 802.
    ————————
    2. mūto (mutto), ōnis, m., das männliche Glied, der Penis, Lucil. 307. Hor. sat. 1, 2, 68. Vgl. mutonium.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > muto

  • 10 mūtō

        mūtō āvī, ātus, āre, freq.    [moveo].—Of motion, to move, move away, remove: se Non habitu mutatve loco, quit her dress or her dwelling, H.: coactus civitate mutari, be forced to leave: hinc dum muter, if I can only get away, O.: haec mutata, transplanted, V.—Of alteration, to alter, change, transform, vary, modify: sententiam paucis mutatis rebus sequi, with trifling modifications, Cs.: consilium meum: consuetudinem dicendi: testamentum: tabulas, one's will, Iu.: cum illo ut mutet fidem, T.: natura nescia mutari, incapable of change, Iu.: Mutati fremunt venti, shifted, V.: faciem mutatus, transformed in appearance, V.: facies locorum cum ventis simul mutatur, S.: mutatis ad misericordiam animis, turned, L.: quantum mutatus ab illo Hectore, V.: acetum, Quod vitio mutaverit uvam, by fermentation has turned, H.: (lupum) marmore, into marble, O.— To suffer change, alter, change: de uxore nihil mutat, T.: quantum mores mutaverint, L.: annona ex ante convectā copiā nihil mutavit, L.—Of style, to vary, change, diversify: an ego poetis concederem, ut crebro mutarent?: genus eloquendi... mutatum: mutata (verba), used figuratively.—To change in color, color, dye: aries iam croceo mutabit vellera luto, V.— To change, make better, improve: Placet tibi factum, Micio? Mi. non si queam mutare, T.— To change for the worse, spoil, turn: mutatum vinum, H.—Of substitution, to change, replace, make a change in: mutatis ad celeritatem iumentis, Cs.: calceos et vestimenta: arma ornatumque, S.: tegumenta capitis, L.: vestitum, put on mourning: mutatā Veste (Fortuna), assuming a squalid garb, H.—Of place, to change, shift, alter: mutari finibus, to be removed, L.: solum, i. e. go into exile: caelum, non animum, H.: calores (i. e. amores), Pr.—Of exchange, to interchange, exchange: cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare: ut vestem cum eo mutem, T.: mutata secum fortuna, L.: incerta pro certis, S.: mutatos pro Macedonibus Romanos dominos, L.: pace bellum, S.: victoriae possessionem pace incertā, L.: mitibus Mutare tristia, H. — To exchange, barter, sell: Hic mutat merces surgente a sole, etc., H.: mutandi copia, S.: uvam Furtivā strigili, H.: quamvis Milesia magno Vellera mutentur, are sold dear, V.: eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio, S.: res inter se, S.— To forsake: principem, Ta.
    * * *
    I
    mutare, mutavi, mutatus V
    move, change, shift, alter, exchange, substitute (for); modify
    II
    penis; (rude)

    Latin-English dictionary > mūtō

  • 11 moventer

    mŏvĕo, mōvi, mōtum, 2 ( sync., mōstis for movistis, Mart. 3, 67, 1;

    mōrunt for moverunt,

    Sil. 14, 141), v. a. and n. [Sanscr. mīv, set in motion; Gr. ameibô, change; cf.: momentum, mutare].
    I.
    Act., to move, stir, set in motion; to shake, disturb, remove, etc. (syn.: cieo, agito, ago, molior).
    A.
    Lit.:

    movit et ad certos nescia membra modos,

    Tib. 1, 7, 38:

    ut festis matrona moveri jussa diebus,

    to dance, Hor. A. P. 232: moveri Cyclopa, to represent a Cyclop by dancing (gesticulating), id. Ep. 2, 2, 125:

    et fila sonantia movit,

    struck, Ov. M. 10, 89:

    citharam cum voce,

    id. ib. 5, 112:

    tympana,

    id. H. 4, 48; to disturb:

    novis Helicona cantibus,

    Manil. Astron. 1, 4:

    signum movere loco,

    to move from the place, Cic. Div. 1, 35, 77:

    os,

    Cels. 8, 2:

    gradum,

    i. e. to go forward, advance, Sen. Thyest. 420: se, to move or bestir one's self:

    move ocius te,

    Ter. And. 4, 3, 16:

    praecepit eis, ne se ex eo loco moverent,

    not to stir from the spot, Liv. 34, 20; Caes. B. G. 3, 15: castra, to break up, remove:

    postero die castra ex eo loco movent,

    Caes. B. G. 1, 15;

    ellipt. without castra: postquam ille Canusio moverat,

    Cic. Att. 9, 1, 1:

    movisse a Samo Romanos audivit,

    Liv. 37, 28, 4.— Pass. reflex.:

    priusquam hostes moverentur,

    Liv. 37, 19, 18:

    hostem statu,

    to drive from his position, dislodge, id. 30, 18:

    aliquem possessione,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    heredes,

    to eject, id. Off. 3, 19, 76:

    tribu centurionem,

    to turn out, expel, id. de Or. 2, 67, 272; so,

    aliquem de senatu,

    id. Clu. 43, 122;

    the same also without senatu,

    Hor. S. 1, 6, 20:

    senatorio loco,

    to degrade, Liv. 39, 42, 6:

    ex agro,

    Cic. Fam. 13, 5, 2:

    move abs te moram,

    remove, cast off, Plaut. Capt. 4, 2, 10:

    consulem de sententiā,

    to cause to recede, to dissuade, Liv. 3, 21:

    litteram,

    to take away, Cic. Fin. 3, 22, 74.—Prov.:

    omnis terras, omnia maria movere,

    to turn the world upside down, Cic. Att. 8, 11, 2.—
    2.
    Transf.
    a.
    To excite, occasion, cause, promote, produce; to begin, commence, undertake:

    exercitatione sudor movetur,

    is promoted, produced, Cels. 2, 17:

    alvum,

    Cato, R. R. 115:

    dolorem,

    id. ib. 7, 4:

    lacrimas,

    to cause, Quint. 6, 1, 26:

    fletum populo,

    Cic. de Or. 1, 53, 228:

    risum,

    id. ib. 2, 62, 281:

    alicui exspectationem,

    id. Att. 2, 14, 1:

    indignationem,

    Liv. 4, 50, 1:

    misericordiam,

    Cic. de Or. 2, 69, 278:

    suspicionem,

    id. Part. 33, 114:

    ego istaec moveo, aut curo?

    begin, commence, Ter. And. 5, 4, 18:

    bellum,

    Cic. Off. 1, 11, 37; Liv. 23, 48, 6:

    jam pugna se moverat,

    was going on, Curt. 8, 14, 6:

    cantūs,

    Verg. A. 10, 163:

    tantum decus,

    begin, Manil. Astron. 1, 42; cf. Verg. A. 7, 45:

    nominis controversiam,

    to begin, Tac. Dial. 25 init.; cf. Cels. 3, 3, § 25; Dig. 37, 10, 4:

    litem,

    ib. 4, 3, 33:

    actionem,

    ib. 19, 1, 10:

    mentionem rei,

    to make mention, Liv. 28, 11, 9:

    sacra,

    Val. Fl. 3, 540:

    movere ac moliri aliquid,

    to undertake any thing that excites disturbance, Liv. 23, 39:

    ne quid moveretur,

    id. 35, 13.—
    b.
    To shake, to cause to waver, to alter:

    alicujus sententiam,

    to change, cause to waver, Cic. Att. 7, 3, 6:

    sententiam regis,

    Liv. 35, 42, 6.—
    c.
    To present, offer an oblation:

    ferctum Jovi moveto,

    Cato, R. R. 134.—
    d.
    To disturb, concern, trouble, torment one:

    men moveat cimex Pantilius?

    Hor. S. 1, 10, 78:

    Armeniosne movet, Romana potentia cujus Sit ducis?

    Luc. 7, 282; cf. Val. Fl. 7, 131. intoleranda vis aestūs omnium ferme corpora movit, Liv. 25, 26:

    strepitu fora vestra,

    Juv. 2, 52.—
    e.
    Of plants, to put forth:

    si se gemmae nondum moveant,

    do not yet appear, Col. 11, 2, 26: de palmite gemma movetur, [p. 1169] is produced, Ov. Tr. 3, 12, 13.—
    f.
    To exert, exercise:

    inter principia condendi hujus operis, movisse numen ad indicandam tanti imperii molem traditur deos,

    Liv. 1, 55, 3 (cf.:

    se movere, I. A. supra): artis opem,

    Ov. F. 6, 760.—
    g.
    = mutare, to change, transform:

    quorum Forma semel mota est,

    Ov. M. 8, 729:

    nihil motum antiquo probabile est,

    Liv. 34, 54, 8.—
    h.
    In mal. part., Plaut. Am. 4, 1, 43.—
    B.
    Trop., to move, affect, excite, inspire:

    ut pulcritudo corporis movet oculos et delectat,

    charms, Cic. Off. 1, 28, 98:

    quae me causae moverint,

    id. Att. 11, 5, 1:

    fere fit, quibus quisque in locis miles inveteravit, uti multum earum regionum consuetudine moveatur,

    is much affected, influenced, Caes. B. C. 1, 44:

    aliquem ad bellum,

    to stir up, excite, Liv. 35, 12, 5:

    movet feroci juveni animum conploratio sororis,

    stirs his anger, id. 1, 26, 3; cf. id. 21, 38, 3; 23, 31, 11:

    numina Dianae,

    to irritate, provoke, Hor. Epod. 17, 3:

    multa movens animo,

    to revolve, ponder, meditate, Verg. A. 3, 34:

    moverat plebem oratio consulis,

    had stirred, made an impression on, Liv. 3, 20:

    judicum animos,

    Quint. 6, 2, 1:

    acutule moveri,

    keenly affected, Aug. Conf. 3, 7: neque illud me movet, quod, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 2:

    affectus,

    Quint. 6, 1, 7:

    moveor etiam ipsius loci insolentiā,

    Cic. Deiot. 2, 5:

    nil moveor lacrimis,

    Prop. 3, 23, 25 (4, 25, 5):

    absiste moveri,

    be not disturbed, Verg. A. 6, 399:

    quos sectis Bellona lacertis Saeva movet,

    inspires, Luc. 1, 565 (al. monet):

    ut captatori moveat fastidia,

    excites nausea in, Juv. 10, 202.—
    II.
    Neutr., to move itself, move (very rare):

    terra dies duodequadraginta movit,

    an earthquake, Liv. 35, 40, 7; 40, 59, 7.—In pass.:

    reptile quod movetur,

    which moves itself, Vulg. Gen. 1, 26 saep.—Hence,
    A.
    mŏvens, entis, P. a., movable (class.): ex eā praedā, quae rerum moventium sit, movable things (as clothes, arms, furniture), Liv. 5, 25, 6:

    voluptas,

    that consists in motion, Cic. Fin. 2, 10, 31:

    furtum rerum moventium,

    Gell. 11, 18, 13.— Plur. subst.:

    quaedam quasi moventia,

    motives, Cic. Tusc. 5, 24, 68.—Hence, adv.: mŏventer, movingly, affectingly (late Lat.), Schol. Bob. ad Cic. Mil. 7, n. 4.—
    B.
    mōtus, a, um, P. a., moved, affected, disturbed ( poet. and in post-class. prose):

    Ithaci digressu mota Calypso,

    Prop. 1, 15, 9:

    dictis,

    Ov. Tr. 4, 10, 23:

    precibus,

    Curt. 6, 5, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > moventer

  • 12 moveo

    mŏvĕo, mōvi, mōtum, 2 ( sync., mōstis for movistis, Mart. 3, 67, 1;

    mōrunt for moverunt,

    Sil. 14, 141), v. a. and n. [Sanscr. mīv, set in motion; Gr. ameibô, change; cf.: momentum, mutare].
    I.
    Act., to move, stir, set in motion; to shake, disturb, remove, etc. (syn.: cieo, agito, ago, molior).
    A.
    Lit.:

    movit et ad certos nescia membra modos,

    Tib. 1, 7, 38:

    ut festis matrona moveri jussa diebus,

    to dance, Hor. A. P. 232: moveri Cyclopa, to represent a Cyclop by dancing (gesticulating), id. Ep. 2, 2, 125:

    et fila sonantia movit,

    struck, Ov. M. 10, 89:

    citharam cum voce,

    id. ib. 5, 112:

    tympana,

    id. H. 4, 48; to disturb:

    novis Helicona cantibus,

    Manil. Astron. 1, 4:

    signum movere loco,

    to move from the place, Cic. Div. 1, 35, 77:

    os,

    Cels. 8, 2:

    gradum,

    i. e. to go forward, advance, Sen. Thyest. 420: se, to move or bestir one's self:

    move ocius te,

    Ter. And. 4, 3, 16:

    praecepit eis, ne se ex eo loco moverent,

    not to stir from the spot, Liv. 34, 20; Caes. B. G. 3, 15: castra, to break up, remove:

    postero die castra ex eo loco movent,

    Caes. B. G. 1, 15;

    ellipt. without castra: postquam ille Canusio moverat,

    Cic. Att. 9, 1, 1:

    movisse a Samo Romanos audivit,

    Liv. 37, 28, 4.— Pass. reflex.:

    priusquam hostes moverentur,

    Liv. 37, 19, 18:

    hostem statu,

    to drive from his position, dislodge, id. 30, 18:

    aliquem possessione,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    heredes,

    to eject, id. Off. 3, 19, 76:

    tribu centurionem,

    to turn out, expel, id. de Or. 2, 67, 272; so,

    aliquem de senatu,

    id. Clu. 43, 122;

    the same also without senatu,

    Hor. S. 1, 6, 20:

    senatorio loco,

    to degrade, Liv. 39, 42, 6:

    ex agro,

    Cic. Fam. 13, 5, 2:

    move abs te moram,

    remove, cast off, Plaut. Capt. 4, 2, 10:

    consulem de sententiā,

    to cause to recede, to dissuade, Liv. 3, 21:

    litteram,

    to take away, Cic. Fin. 3, 22, 74.—Prov.:

    omnis terras, omnia maria movere,

    to turn the world upside down, Cic. Att. 8, 11, 2.—
    2.
    Transf.
    a.
    To excite, occasion, cause, promote, produce; to begin, commence, undertake:

    exercitatione sudor movetur,

    is promoted, produced, Cels. 2, 17:

    alvum,

    Cato, R. R. 115:

    dolorem,

    id. ib. 7, 4:

    lacrimas,

    to cause, Quint. 6, 1, 26:

    fletum populo,

    Cic. de Or. 1, 53, 228:

    risum,

    id. ib. 2, 62, 281:

    alicui exspectationem,

    id. Att. 2, 14, 1:

    indignationem,

    Liv. 4, 50, 1:

    misericordiam,

    Cic. de Or. 2, 69, 278:

    suspicionem,

    id. Part. 33, 114:

    ego istaec moveo, aut curo?

    begin, commence, Ter. And. 5, 4, 18:

    bellum,

    Cic. Off. 1, 11, 37; Liv. 23, 48, 6:

    jam pugna se moverat,

    was going on, Curt. 8, 14, 6:

    cantūs,

    Verg. A. 10, 163:

    tantum decus,

    begin, Manil. Astron. 1, 42; cf. Verg. A. 7, 45:

    nominis controversiam,

    to begin, Tac. Dial. 25 init.; cf. Cels. 3, 3, § 25; Dig. 37, 10, 4:

    litem,

    ib. 4, 3, 33:

    actionem,

    ib. 19, 1, 10:

    mentionem rei,

    to make mention, Liv. 28, 11, 9:

    sacra,

    Val. Fl. 3, 540:

    movere ac moliri aliquid,

    to undertake any thing that excites disturbance, Liv. 23, 39:

    ne quid moveretur,

    id. 35, 13.—
    b.
    To shake, to cause to waver, to alter:

    alicujus sententiam,

    to change, cause to waver, Cic. Att. 7, 3, 6:

    sententiam regis,

    Liv. 35, 42, 6.—
    c.
    To present, offer an oblation:

    ferctum Jovi moveto,

    Cato, R. R. 134.—
    d.
    To disturb, concern, trouble, torment one:

    men moveat cimex Pantilius?

    Hor. S. 1, 10, 78:

    Armeniosne movet, Romana potentia cujus Sit ducis?

    Luc. 7, 282; cf. Val. Fl. 7, 131. intoleranda vis aestūs omnium ferme corpora movit, Liv. 25, 26:

    strepitu fora vestra,

    Juv. 2, 52.—
    e.
    Of plants, to put forth:

    si se gemmae nondum moveant,

    do not yet appear, Col. 11, 2, 26: de palmite gemma movetur, [p. 1169] is produced, Ov. Tr. 3, 12, 13.—
    f.
    To exert, exercise:

    inter principia condendi hujus operis, movisse numen ad indicandam tanti imperii molem traditur deos,

    Liv. 1, 55, 3 (cf.:

    se movere, I. A. supra): artis opem,

    Ov. F. 6, 760.—
    g.
    = mutare, to change, transform:

    quorum Forma semel mota est,

    Ov. M. 8, 729:

    nihil motum antiquo probabile est,

    Liv. 34, 54, 8.—
    h.
    In mal. part., Plaut. Am. 4, 1, 43.—
    B.
    Trop., to move, affect, excite, inspire:

    ut pulcritudo corporis movet oculos et delectat,

    charms, Cic. Off. 1, 28, 98:

    quae me causae moverint,

    id. Att. 11, 5, 1:

    fere fit, quibus quisque in locis miles inveteravit, uti multum earum regionum consuetudine moveatur,

    is much affected, influenced, Caes. B. C. 1, 44:

    aliquem ad bellum,

    to stir up, excite, Liv. 35, 12, 5:

    movet feroci juveni animum conploratio sororis,

    stirs his anger, id. 1, 26, 3; cf. id. 21, 38, 3; 23, 31, 11:

    numina Dianae,

    to irritate, provoke, Hor. Epod. 17, 3:

    multa movens animo,

    to revolve, ponder, meditate, Verg. A. 3, 34:

    moverat plebem oratio consulis,

    had stirred, made an impression on, Liv. 3, 20:

    judicum animos,

    Quint. 6, 2, 1:

    acutule moveri,

    keenly affected, Aug. Conf. 3, 7: neque illud me movet, quod, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 2:

    affectus,

    Quint. 6, 1, 7:

    moveor etiam ipsius loci insolentiā,

    Cic. Deiot. 2, 5:

    nil moveor lacrimis,

    Prop. 3, 23, 25 (4, 25, 5):

    absiste moveri,

    be not disturbed, Verg. A. 6, 399:

    quos sectis Bellona lacertis Saeva movet,

    inspires, Luc. 1, 565 (al. monet):

    ut captatori moveat fastidia,

    excites nausea in, Juv. 10, 202.—
    II.
    Neutr., to move itself, move (very rare):

    terra dies duodequadraginta movit,

    an earthquake, Liv. 35, 40, 7; 40, 59, 7.—In pass.:

    reptile quod movetur,

    which moves itself, Vulg. Gen. 1, 26 saep.—Hence,
    A.
    mŏvens, entis, P. a., movable (class.): ex eā praedā, quae rerum moventium sit, movable things (as clothes, arms, furniture), Liv. 5, 25, 6:

    voluptas,

    that consists in motion, Cic. Fin. 2, 10, 31:

    furtum rerum moventium,

    Gell. 11, 18, 13.— Plur. subst.:

    quaedam quasi moventia,

    motives, Cic. Tusc. 5, 24, 68.—Hence, adv.: mŏventer, movingly, affectingly (late Lat.), Schol. Bob. ad Cic. Mil. 7, n. 4.—
    B.
    mōtus, a, um, P. a., moved, affected, disturbed ( poet. and in post-class. prose):

    Ithaci digressu mota Calypso,

    Prop. 1, 15, 9:

    dictis,

    Ov. Tr. 4, 10, 23:

    precibus,

    Curt. 6, 5, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > moveo

  • 13 quaero

    quaero, quaesīvī, quaesītum, ere, I) suchen, aufsuchen, 1) eig.: α) v. leb. Wesen: αα) leb. Wesen: te, Enn. fr.: te ipsum, Ter.: suos, Caes.: suos notos hospitesque, Caes.: Hectora per acies, Ov.: iuvencum per nemora et lucos, Verg.: quaerens per arva piorum invenit Eurydicen, Ov.: quaeritur huic alius (ein Gegner), Verg.: quaeritur (man sucht einen), qui tantae pondera molis sustineat, Ov.: Gutrua- tus celeriter omnium curā quaesitus, Caes.: quaesitus matri (von der M.) agnus, Verg.: u. so filia matri est quaesita, Ov. – liberos ad necem, Cic. Sest. 54: alqm ad poenam, Eutr. 7, 15. – ββ) Lebl.: cibum (v. Hunde), Varro: portum, Caes.: Indiam, Curt.: terras, Ov.: viam, quā etc., Ov.: locum, in quo etc., Curt.: sibi hospitium, Plaut.: domicilia sibi, Curt.: escam in sterquilino, Phaedr. – β) v. lebl. Subjj.: quod natura cibum quaerit cuiusque animantis, Lucr. 4, 856: per imas quaerit (Ufens) iter valles, sucht sich Bahn (= strömt dahin), Verg. Aen. 7, 802: te decisa suum dextera quaerit, Verg. Aen. 10, 395: mutilatae cauda colubrae... moriens dominae vestigia quaerit, Ov. met. 6, 560. – 2) übtr.: a) suchen, α) = aufzutreiben suchen, sich zu verschaffen-, zu erwerben suchen, zu gewinnen suchen, erstreben od. = etw. sich verschaffen, gewinnen, erringen, αα) leb. Wesen: sibi novum imperatorem, Sall.: alci generum, Plin. ep.: antiquis de moribus alci uxorem, Iuven.: heredem in regnum, Verg.: adversus externos militem, Tac. – liberos, zu zeugen suchen, erzielen, Plaut. u. Suet.: iustissimos viros ad administrandam rem publicam, zu gewinnen suchen, Eutr.: u. so melius visum amicos quam servos quaerere, Sall. – ββ) Lebl.: pecuniam (vom Borger), Nep.: opus (Arbeit), Cic. u. Liv.: alci venenum (jmd. zu vergiften suchen), Cic.: mortem, den T. suchen, Vell.: vitam, das L. zu erhalten suchen, Vell.: remedium sibi ad alqd, Cic.: locum (Gelegenheit) iniuriae, Liv., od. insidiis, Liv. u. Curt.: tempus aut locum pugnae, Sall.: tempus atque occasionem fraudis ac doli, passen auf usw., Caes.: armis gloriam atque divitias, Sall.: gloriam bello, Cic., belli domique, Eutr.: sibi dignitatem, Hirt. b. G.: alci od. sibi honores, Cic. u. Liv.: nobilitatem laboribus atque periculis, Sall.: bello concordiam, Sall. fr.: principatum armis, Vell.: immortalitatem sibi morte, Cic.: iustum amorem omni sibi liberalitate et docilitate, Eutr.: victoria quaeritur sollicitis armis, Ov.: quaesita per hoc dignitas, Sen. ep. 68, 11. – v. Lebl., quid sibi hic vestitus quaerit? was soll das Kleid bedeuten? Ter. eun. 558. – β) suchen = zu bewerkstelligen-, zu bereiten suchen, od. = bewerkstelligen, bereiten, fugam ex Italia, Cic.: itineribus diversis fugam nequiquam, Caes.: alci ignominiam, Liv.: alci salutem malo, Ter.: dedecore potius quam manu salutem lieber sein Heil suchen in usw., Sall.: invidiam in alqm, zu erregen suchen, Cic.: u. so ex habitu invidiam Midiae (dem Midias), Quint.: ultionem, Veranlassung zur Rache suchen, Vell. – γ) nach jmd. od. etw. Verlangen tragen, trachten, etw. verlangen, begehren, erwarten, Caesarem, Hor. carm. 4, 5, 16: pocula aurea, Hor.: solacia, Curt.: novum statum, novam rem publicam, Vell.: non tam mortis quam belli remedium, Curt.: eas se tamen balneas non ex libris patris, sed ex tabulis et ex censu quaerere, Cic. – m. folg. ut u. Konj., quaeris (du verlangst, wünschest), ut suscipiam cogitationem, quidnam istis agendum putem, Cic. ad Att. 14, 20, 4 zw. (Wesenb. quod vis): u. so verb. quaerere et petere, ut etc., Gell. 13, 18 (17), 2. – δ) nach etw. sich umsehen = auf etw. sinnen, denken, consilium, Ter.: omisso veteri consilio novum, Sall.: consilia belli, Hirt. b. G.: aliquid duram in dominam, Prop. – mit folg. indir. Fragesatz, quaerere ipse secum et agitare cum suis coepit, quibusnam rebus in ea provincia maximam uno anno pecuniam facere posset, Cic. Verr. 2, 17: ut quaeramus, quonam modo maxime ulti sanguinem nostrum pereamus, Sall. Cat. 33, 5. – ε) mit folg. Infin., suchen = sich bemühen zu usw., od. = begehren, wünschen zu usw., bibere in somnis, Lucr.: abrumpere lucem, Verg.: mitibus mutare tristia, Hor.: mori, Sen., honeste mori, Iustin.: e monte aliquo in alium transilire, Plin.: mutare sedes, Tac. – b) beratend, besprechend untersuchen, zum Gegenstande der Beratung od. Untersuchung od. Betrachtung machen, profectionis tempus, Caes. b. c. 1, 67, 1: rationem perficiendi (consilii), Caes. b. G. 7, 37, 6: sed quaeramus unamquamque reliquorum sententiam, Cic. Tusc. 5, 48. – m. de u. Abl., Socratem de vita et de moribus solitum esse quaerere, Cic. de rep. 1, 16: iuvabat de aeternitate animarum quaerere (nachzudenken), Sen. ep. 102, 2. – absol., quaero, ich sinne darüber nach, Ter. Andr. 683. – c) zu erfahren od. zu ergründen suchen, wissen wollen, sich erkundigen, Erkundigung einziehen, fragen, forschen, α) übh.: αα) alqm, zB. alqm a ianua, ab ostio, nach jmd. an der Haustür fragen, Cic. de or. 2, 276. – ββ) alqd ab, ex od. de alqo, gew. m. folg. Fragesatz, quaerit ex solo ea, quae in conventu dixerat;... eadem secreto ab aliis quaerit, Caes.: a quo cum quaesivisset, quo duci se vellet, Nep.: quaero abs te teneasne memoriā etc., Cic.: quaero a te, utrum hoc adduxerit caeli temperatura an terrae bonitas? Varro fr.: de te ipso, Vatini, quaero, utrum... an etc., Cic.: ex me quaesieras, nonne putarem etc., Cic.: ex quibus quaererent scirentne etc., Cic. – dum inter se invicem quaerunt, quae sit huius perseverantiae causa, Lact. – quaere, cur? Cic.: quaerant, num quid etc., Cic.: quaesivit, si (ob) incolumis evasisset, Liv.: cum quaereretur, ecqui Campanorum bene meritus de re publica nostra esset, Liv. – nachaug. m. folg. an u. Konj. quaesitum est, an danda esset inquisitio, Plin. ep. 6, 29, 8 (u. so 7, 11, 1; 7, 19, 5 u.a.): quaesito (Abl. absol.), an Caesar venisset, Tac. ann. 2, 9. – cura tibi de quo quaerere nulla fuit, nach dem zu fragen, Ov. ex Pont. 4, 3, 18. – quid quaeris? was fragst du noch? = kurz, mit einem Worte, Cic. u. Hor.: ebenso noli quaerere, Cic. – si quaeris, wenn du weiter (nach dem weiteren Erfolge) fragst, das Weitere wissen willst, genauer auf die Frage eingehst, Cic.: ebenso si quaerimus, si quaeritis? Cic.: u. si verum quaeris, Cic. – Partiz. subst., quaesītum, ī, n., die Frage, Ov. met. 4, 794. Ov. fast. 1, 278. – als Übersetzung von πύσμα (als rhet. Fig.), Aquil. Rom. de fig. sent. § 12. Mart. Cap. 5. § 524. – β) von der wissenschaftl. Frage, an jmd. eine Frage richten, eine Frage aufstellen, -aufwerfen, multa ex eo saepe quaesivi, Cic.: si quis quid quaereret, Cic.: naturā fieret laudabile carmen, an arte, quaesitum est, Hor.: quaeritur inter medicos, cuius generis aquae sint utilissimae, Plin. – d) gerichtl. befragen, mit jmd. od. über etw. ein Verhör anstellen (halten), etw. gerichtl. untersuchen, wegen od. über etw. eine Untersuchung anstellen, rem per tormenta, Suet.: coniurationem, Liv.: de morte alcis, Cic.: absol., coëgit consules circa fora proficisci ibique quaerere et iudicia exercere, Liv. 39, 18, 2. – de servo in dominum, den Sklaven peinlich befragen wegen des H. (über den H.), Cic.: aber de Philota (mit Ph.), Curt.

    II) prägn.: a) suchen = durch Arbeit, Verdienst zu erwerben suchen, erwerben, verdienen, tam facile victum, Ter.: victum vulgo (v. einer Buhldirne), Ter.: u. so victum sibi obscoenissimum, Lact.: victum sibi aegre quaesisse eumque sordide invenisse comparandis mulis et vehiculis, quae etc., Gell. 15, 4, 3: argentum, Hor.: pecuniam, Plaut.: nummos aratro et manu, Cic.: rem honeste mercaturis faciendis, Cic.: fruges boum labore quaesitae, Curt.: iam diu nihil quaesivisse, Cic.: ea, quae voce quaesierat, Quint.: miser homo est, qui ipsus sibi quod edit quaerit et id aegre invenit, Plaut.: ego quaero quod edim, his (= hi) quaerunt quod cacent, Pompon. com. fr.: alius quantum aleā quaesierit tantum bibit, Plin. – absol., conserva, quaere, parce, Ter.: laborans, quaerens, parcens, Ter.: nec minor est virtus quam quaerere, parta tueri, Ov.: contrivi in quaerendo vitam, Ter.: denique sit finis quaerendi, Hor.: quis hunc non putet confiteri sibi quaesito opus esse? er müsse etwas verdienen, Cic. – Partiz. subst., quaesītum, ī, n. u. Plur. quaesīta, ōrum, n., das Erworbene, quaesiti tenax, et qui quaesita reservent, Ov. met. 7, 657: asper et attentus quaesitis, Hor. sat. 2, 6, 82: bes. erworbene (gesammelte) Schätze, ante quaesita, Hor. sat. 1, 1, 38. – b) etw. vergebens suchen, sich vergebens nach etw. umse hen, etw. vermissen, Siciliam in Sicilia, Cic.: saepe Persas et Indos et imbellem Asiam, Liv.: optatos Tyndaridas, Prop.: occasionem omissam od. praetermissam, Liv.: quaerit Boeotia Dircen, Ov.: amnes quaerunt armenta, Stat.: soleo non numquam quaerere M. Regulum, nolo enim dicere desiderare, Plin. ep. 6, 2, 1: hic ego virtutem vestram quaero, sapientiam desidero, veterem consuetudinem requiro, Cornif. rhet. 4, 49. – c) etw. verlangen, erfordern; nötig machen (v. Lebl.), sic alia, quae umidum locum quaerunt, Varro r. r. 1, 23, 4: quia (alter collis) magnā parte editus et praeceps pauca munimenta quaerebat, Sall. Iug. 98, 3: ne limites ex litibus iudicem quaerant, Varro r. r. 1, 15 in.: nego ego quicquam a testibus dictum, quod cuiusquam oratoris eloquentiam quaereret, Cic. II. Verr. 1, 29: quod bellum repens aut dictatoriam maiestatem aut Quinctium rectorem quaesisset, Liv. 4, 14, 2.

    lateinisch-deutsches > quaero

  • 14 quaero

    quaero, quaesīvī, quaesītum, ere, I) suchen, aufsuchen, 1) eig.: α) v. leb. Wesen: αα) leb. Wesen: te, Enn. fr.: te ipsum, Ter.: suos, Caes.: suos notos hospitesque, Caes.: Hectora per acies, Ov.: iuvencum per nemora et lucos, Verg.: quaerens per arva piorum invenit Eurydicen, Ov.: quaeritur huic alius (ein Gegner), Verg.: quaeritur (man sucht einen), qui tantae pondera molis sustineat, Ov.: Gutrua- tus celeriter omnium curā quaesitus, Caes.: quaesitus matri (von der M.) agnus, Verg.: u. so filia matri est quaesita, Ov. – liberos ad necem, Cic. Sest. 54: alqm ad poenam, Eutr. 7, 15. – ββ) Lebl.: cibum (v. Hunde), Varro: portum, Caes.: Indiam, Curt.: terras, Ov.: viam, quā etc., Ov.: locum, in quo etc., Curt.: sibi hospitium, Plaut.: domicilia sibi, Curt.: escam in sterquilino, Phaedr. – β) v. lebl. Subjj.: quod natura cibum quaerit cuiusque animantis, Lucr. 4, 856: per imas quaerit (Ufens) iter valles, sucht sich Bahn (= strömt dahin), Verg. Aen. 7, 802: te decisa suum dextera quaerit, Verg. Aen. 10, 395: mutilatae cauda colubrae... moriens dominae vestigia quaerit, Ov. met. 6, 560. – 2) übtr.: a) suchen, α) = aufzutreiben suchen, sich zu verschaffen-, zu erwerben suchen, zu gewinnen suchen, erstreben od. = etw. sich verschaffen, gewinnen, erringen, αα) leb. Wesen: sibi novum imperatorem, Sall.: alci generum, Plin. ep.:
    ————
    antiquis de moribus alci uxorem, Iuven.: heredem in regnum, Verg.: adversus externos militem, Tac. – liberos, zu zeugen suchen, erzielen, Plaut. u. Suet.: iustissimos viros ad administrandam rem publicam, zu gewinnen suchen, Eutr.: u. so melius visum amicos quam servos quaerere, Sall. – ββ) Lebl.: pecuniam (vom Borger), Nep.: opus (Arbeit), Cic. u. Liv.: alci venenum (jmd. zu vergiften suchen), Cic.: mortem, den T. suchen, Vell.: vitam, das L. zu erhalten suchen, Vell.: remedium sibi ad alqd, Cic.: locum (Gelegenheit) iniuriae, Liv., od. insidiis, Liv. u. Curt.: tempus aut locum pugnae, Sall.: tempus atque occasionem fraudis ac doli, passen auf usw., Caes.: armis gloriam atque divitias, Sall.: gloriam bello, Cic., belli domique, Eutr.: sibi dignitatem, Hirt. b. G.: alci od. sibi honores, Cic. u. Liv.: nobilitatem laboribus atque periculis, Sall.: bello concordiam, Sall. fr.: principatum armis, Vell.: immortalitatem sibi morte, Cic.: iustum amorem omni sibi liberalitate et docilitate, Eutr.: victoria quaeritur sollicitis armis, Ov.: quaesita per hoc dignitas, Sen. ep. 68, 11. – v. Lebl., quid sibi hic vestitus quaerit? was soll das Kleid bedeuten? Ter. eun. 558. – β) suchen = zu bewerkstelligen-, zu bereiten suchen, od. = bewerkstelligen, bereiten, fugam ex Italia, Cic.: itineribus diversis fugam nequiquam, Caes.: alci ignominiam, Liv.: alci salutem malo, Ter.: dedecore potius quam manu salutem lie-
    ————
    ber sein Heil suchen in usw., Sall.: invidiam in alqm, zu erregen suchen, Cic.: u. so ex habitu invidiam Midiae (dem Midias), Quint.: ultionem, Veranlassung zur Rache suchen, Vell. – γ) nach jmd. od. etw. Verlangen tragen, trachten, etw. verlangen, begehren, erwarten, Caesarem, Hor. carm. 4, 5, 16: pocula aurea, Hor.: solacia, Curt.: novum statum, novam rem publicam, Vell.: non tam mortis quam belli remedium, Curt.: eas se tamen balneas non ex libris patris, sed ex tabulis et ex censu quaerere, Cic. – m. folg. ut u. Konj., quaeris (du verlangst, wünschest), ut suscipiam cogitationem, quidnam istis agendum putem, Cic. ad Att. 14, 20, 4 zw. (Wesenb. quod vis): u. so verb. quaerere et petere, ut etc., Gell. 13, 18 (17), 2. – δ) nach etw. sich umsehen = auf etw. sinnen, denken, consilium, Ter.: omisso veteri consilio novum, Sall.: consilia belli, Hirt. b. G.: aliquid duram in dominam, Prop. – mit folg. indir. Fragesatz, quaerere ipse secum et agitare cum suis coepit, quibusnam rebus in ea provincia maximam uno anno pecuniam facere posset, Cic. Verr. 2, 17: ut quaeramus, quonam modo maxime ulti sanguinem nostrum pereamus, Sall. Cat. 33, 5. – ε) mit folg. Infin., suchen = sich bemühen zu usw., od. = begehren, wünschen zu usw., bibere in somnis, Lucr.: abrumpere lucem, Verg.: mitibus mutare tristia, Hor.: mori, Sen., honeste mori, Iustin.: e monte aliquo in alium transilire,
    ————
    Plin.: mutare sedes, Tac. – b) beratend, besprechend untersuchen, zum Gegenstande der Beratung od. Untersuchung od. Betrachtung machen, profectionis tempus, Caes. b. c. 1, 67, 1: rationem perficiendi (consilii), Caes. b. G. 7, 37, 6: sed quaeramus unamquamque reliquorum sententiam, Cic. Tusc. 5, 48. – m. de u. Abl., Socratem de vita et de moribus solitum esse quaerere, Cic. de rep. 1, 16: iuvabat de aeternitate animarum quaerere (nachzudenken), Sen. ep. 102, 2. – absol., quaero, ich sinne darüber nach, Ter. Andr. 683. – c) zu erfahren od. zu ergründen suchen, wissen wollen, sich erkundigen, Erkundigung einziehen, fragen, forschen, α) übh.: αα) alqm, zB. alqm a ianua, ab ostio, nach jmd. an der Haustür fragen, Cic. de or. 2, 276. – ββ) alqd ab, ex od. de alqo, gew. m. folg. Fragesatz, quaerit ex solo ea, quae in conventu dixerat;... eadem secreto ab aliis quaerit, Caes.: a quo cum quaesivisset, quo duci se vellet, Nep.: quaero abs te teneasne memoriā etc., Cic.: quaero a te, utrum hoc adduxerit caeli temperatura an terrae bonitas? Varro fr.: de te ipso, Vatini, quaero, utrum... an etc., Cic.: ex me quaesieras, nonne putarem etc., Cic.: ex quibus quaererent scirentne etc., Cic. – dum inter se invicem quaerunt, quae sit huius perseverantiae causa, Lact. – quaere, cur? Cic.: quaerant, num quid etc., Cic.: quaesivit, si (ob) incolumis evasisset, Liv.: cum quaereretur, ecqui Campanorum
    ————
    bene meritus de re publica nostra esset, Liv. – nachaug. m. folg. an u. Konj. quaesitum est, an danda esset inquisitio, Plin. ep. 6, 29, 8 (u. so 7, 11, 1; 7, 19, 5 u.a.): quaesito (Abl. absol.), an Caesar venisset, Tac. ann. 2, 9. – cura tibi de quo quaerere nulla fuit, nach dem zu fragen, Ov. ex Pont. 4, 3, 18. – quid quaeris? was fragst du noch? = kurz, mit einem Worte, Cic. u. Hor.: ebenso noli quaerere, Cic. – si quaeris, wenn du weiter (nach dem weiteren Erfolge) fragst, das Weitere wissen willst, genauer auf die Frage eingehst, Cic.: ebenso si quaerimus, si quaeritis? Cic.: u. si verum quaeris, Cic. – Partiz. subst., quaesītum, ī, n., die Frage, Ov. met. 4, 794. Ov. fast. 1, 278. – als Übersetzung von πύσμα (als rhet. Fig.), Aquil. Rom. de fig. sent. § 12. Mart. Cap. 5. § 524. – β) von der wissenschaftl. Frage, an jmd. eine Frage richten, eine Frage aufstellen, -aufwerfen, multa ex eo saepe quaesivi, Cic.: si quis quid quaereret, Cic.: naturā fieret laudabile carmen, an arte, quaesitum est, Hor.: quaeritur inter medicos, cuius generis aquae sint utilissimae, Plin. – d) gerichtl. befragen, mit jmd. od. über etw. ein Verhör anstellen (halten), etw. gerichtl. untersuchen, wegen od. über etw. eine Untersuchung anstellen, rem per tormenta, Suet.: coniurationem, Liv.: de morte alcis, Cic.: absol., coëgit consules circa fora proficisci ibique quaerere et iudicia exercere, Liv. 39, 18, 2. – de servo in dominum,
    ————
    den Sklaven peinlich befragen wegen des H. (über den H.), Cic.: aber de Philota (mit Ph.), Curt.
    II) prägn.: a) suchen = durch Arbeit, Verdienst zu erwerben suchen, erwerben, verdienen, tam facile victum, Ter.: victum vulgo (v. einer Buhldirne), Ter.: u. so victum sibi obscoenissimum, Lact.: victum sibi aegre quaesisse eumque sordide invenisse comparandis mulis et vehiculis, quae etc., Gell. 15, 4, 3: argentum, Hor.: pecuniam, Plaut.: nummos aratro et manu, Cic.: rem honeste mercaturis faciendis, Cic.: fruges boum labore quaesitae, Curt.: iam diu nihil quaesivisse, Cic.: ea, quae voce quaesierat, Quint.: miser homo est, qui ipsus sibi quod edit quaerit et id aegre invenit, Plaut.: ego quaero quod edim, his (= hi) quaerunt quod cacent, Pompon. com. fr.: alius quantum aleā quaesierit tantum bibit, Plin. – absol., conserva, quaere, parce, Ter.: laborans, quaerens, parcens, Ter.: nec minor est virtus quam quaerere, parta tueri, Ov.: contrivi in quaerendo vitam, Ter.: denique sit finis quaerendi, Hor.: quis hunc non putet confiteri sibi quaesito opus esse? er müsse etwas verdienen, Cic. – Partiz. subst., quaesītum, ī, n. u. Plur. quaesīta, ōrum, n., das Erworbene, quaesiti tenax, et qui quaesita reservent, Ov. met. 7, 657: asper et attentus quaesitis, Hor. sat. 2, 6, 82: bes. erworbene (gesammelte) Schätze, ante quaesita, Hor. sat. 1, 1, 38. – b) etw. vergebens suchen, sich vergebens nach etw. umse-
    ————
    hen, etw. vermissen, Siciliam in Sicilia, Cic.: saepe Persas et Indos et imbellem Asiam, Liv.: optatos Tyndaridas, Prop.: occasionem omissam od. praetermissam, Liv.: quaerit Boeotia Dircen, Ov.: amnes quaerunt armenta, Stat.: soleo non numquam quaerere M. Regulum, nolo enim dicere desiderare, Plin. ep. 6, 2, 1: hic ego virtutem vestram quaero, sapientiam desidero, veterem consuetudinem requiro, Cornif. rhet. 4, 49. – c) etw. verlangen, erfordern; nötig machen (v. Lebl.), sic alia, quae umidum locum quaerunt, Varro r. r. 1, 23, 4: quia (alter collis) magnā parte editus et praeceps pauca munimenta quaerebat, Sall. Iug. 98, 3: ne limites ex litibus iudicem quaerant, Varro r. r. 1, 15 in.: nego ego quicquam a testibus dictum, quod cuiusquam oratoris eloquentiam quaereret, Cic. II. Verr. 1, 29: quod bellum repens aut dictatoriam maiestatem aut Quinctium rectorem quaesisset, Liv. 4, 14, 2.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > quaero

  • 15 in

    I 1. praep.
    cum. acc. на вопрос «куда?»
    1) в (ire in urbem Pl etc.; mittere in Asiam Nep; mutare aliquid in aliquid PM etc.)
    2) в направлении, к ( conspicere sursum in caelum Pl)
    3) по отношению к (amor in patriam C; indulgentia in aliquem C)
    5) относительно, о ( hoc dicitur in philosophiam C)
    7) в пользу, в защиту или в похвалу (carmen in aliquem scribere C; senatūs consultum in aliquem factum Cs; in libertatem alicujus pugnare L)
    8) на (in umeros suos efferre C; ascendere in equum C; dividere in partes tres Cs; invitare aliquem in postĕrum diem C)
    9) до
    10) ради, для (cibo in vitam, non in voluptatem uti VP)
    11) по, по примеру, подобно
    in barbarum T — как варвар;— выражения
    in omne tempus C — навеки, навсегда
    in tempus T — на время, временно
    in utramque partem C etc. — в обоих направлениях, тж. за и против
    valere in aliquem C, L — иметь силу (быть действительным) по отношению к кому-л.
    in rem esse L — быть полезным, целесообразным
    in universum L — в целом, в общем
    in luctum alicujus C — кому-л. на горе; иногда с acc. на вопрос «где?»
    aliquem in potestatem habere Sl — иметь власть над кем-л.
    in potestatem alicujus esse C etc. — находиться в чьей-л. власти
    non in pejus, sed in melius CC — не к худшему, а к лучшему
    in omnia VP Q — во всём, во всех отношениях
    2. cum abl. на вопрос «где?»
    1) в (in urbe vivere C; in veste domesticā esse O; in fluvio Cs)
    2) на (coronam habere in capite C; arx in monte sita L; in foro esse C)
    3) у, среди ( in barbaris Cs)
    6) в течение (in multis annis Nep; bis in die C; in diebus paucis Ter)
    7) во время (in bello C; in deliberando C; in itinere Cs)
    8) при, в условиях
    9) в отношении, по отношению к (fidelis in amicis Sl; crudelis in hoste C)
    10) вследствие, из-за (in amicitia alicujus vituperari C)
    12) в зависимости или во власти
    non est in medico semper, relevetur ut aeger O — не всегда во власти врача исцелить больного;— выражения
    aliquam in matrimonio habere C, Nep — быть на ком-л. женатым
    in Geminis nasci Pt — родиться под знаком (созвездием) Близнецов; иногда с abl. на вопрос «куда?»
    gratum esse in aliquo C — быть благодарным кому-л.
    II 1. in- (перед b, p, m — im-; перед l— il-; перед r— ir-)
    praef. priv. не-, без-
    2.
    приставка, соотв. русским в-, на-, воз-, при-
    imponēre — налагать, возлагать, прикладывать
    III īn' Pl (= isne) 2 л. sg. praes. к eo + ne

    Латинско-русский словарь > in

  • 16 cupio

    cupio, īvī od. iī, ītum, ere (vgl. altind. kúpyati »wallt auf, zürnt«), etw. begehren, nach etw. verlangen (das Verlangen hegen od. tragen, nach etw. gelüsten, etw. gern (haben) wollen, u. in diesem Sinne = wünschen, wünschenswert finden (so daß cupere das natürliche, unwillkürliche, dah. auch ungeregelte, leidenschaftliche Verlangen, optare den wohlerwogenen Wunsch, velle den ruhigen, aber tatkräftigen Willen bezeichnet, s. Sen. ep. 116, 2 nam cum tibi cupere interdixero, velle permittam), Ggstz. fugere, abhorrere, non velle u. dgl., oft m. Ang. wie sehr? durch Advv. ( wie ardenter, ardentissime, flagranter, flagrantissime, mire, mirabiliter, magno opere, summe), I) im allg.: α) m. Acc.: is quem cupimus optamusque vestitus, Cic.: qui multum habet plus cupit, Sen.: Caesarem id summe sciebant cupere, Caes.: neque ardentius tu pronepotes, quam ego liberos cupio, Plin. ep.: c. domum, agros, Sall.: pacem, Liv.: novas res, Sall. – im Passiv, adeoque is cupiebatur, ut etc., Apul.: cum fortuna, quā quidquid cupitum foret, potentioris esset, Liv.: non omnia omnibus cupiunda esse, Sall. – u. so die Höflichkeitsformeln: LE. Sed amabo, oculus meus, quin lectis nos actutum commendamus? IO. Omnia quae tu vis, ea cupio, ganz zu deinen Diensten, Plaut. Pers. 765 sq.: cupio omnia quae vis, ich wünsche (dir), was du selbst willst = ich wünsche auch dir das Beste, Hor. sat. 1, 9, 5: quid vis cupio dum ne etc., alles soll mir erwünscht sein (lasse ich mir gefallen), wenn nur nicht usw., Ter. Andr. 902. – u. im Partiz. Perf., res cupita, Liv.: cupitum regnum, Vell.: diu cupita captivitatis ultio, Iustin.: u. neutr. subst., huic cupitum contigit, Plaut.: im Plur., das Gewünschte, die Wünsche, ut mox cupitis ministram haberet, Sall. fr.: scit optimum modum esse cupitorum non quantum velis, sed quantum debeas sumere, Sen.: iuvenis filius, nepotes adulti moram cupitis adferebant, Tac. – Partiz. Fut. Pass., magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minume mihi hāc tempestate cupiunda videntur, Sall.: non invidiosa nefandis nec cupienda bonis regna, Ov. – β) m. Genet.: quamquam domi cupio, mich nach Hause sehne, Plaut. trin. 841; vgl. no. II, a. – γ) m. Infin.: cupit te videre, Plaut.: me cupis concīdere, Pompon. com. fr.: cupiens ad suos redire, Cic.: cupio ex te potissimum audire, erraverim necne, Plin. ep.: cupiebat mutare testamentum, Plin. ep. – quam cupiunt laudari! Cic.: Claudius Polio amari a te cupit, Plin. ep. – cupio et tibi probatum et cohaeredibus meis excusatum esse, quod etc. (daß ich usw.), Plin. ep. – u. so oft die iron. Ausdrücke cupio audire, cupio discere, cupio videre (s. Jordan Cic. Caecin. 33. p. 196), Quae potest esse turpitudinis tantae defensio? Cupio audire, Cic.: Quid igitur est? inquit. Audire enim cupio, quid non probes, Cic.: alia si forte est, quae nos fugerit, dic, quae sit; cupio discere, Cic.: Mihi pecuniam tribuit. Cupio videre qui id audeat dicere, Cic. – δ) m. Acc. u. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.2 2, 403), cupis me esse nequam, Plaut.: equidem cupio Antonium haec quam primum audire, Cic.: si quando, nunc praecipue cuperem esse te Romae, Plin. ep.: nam ei (consules) Bibuli sententiam valere cupierunt, Cic. – assectari se omnes cupiunt, Enn. fr.: Pau-sanias se tecum affinitate coniungi cupit, Nep.: ego me cupio non mendacem putari, Cic.: Gaium et Lucium destinari consules flagrantissime (sehnlichst) cupiverat, Tac. – ε) m. Nom. u. Infin.: nimium cupit formosa videri, Ov.: nasutus nimium cupis videri, Mart. -ζ) m. folg. (indir.) Fragesatz: ostende modo te velle, nec deerunt, qui quod tu velis cupiant, Plin. ep.: inveniebantur tamen honesto loco nati, qui peterent cuperentque, quod dari liberto, promitti servis volebant, Plin. ep. – η) m. Acc. u. Partic. od. Adi. als Prädikat: cupis me esse nequam, Plaut.: cupio me esse clementem, Cic.: patriam exstinctam c., Cic.: commutata omnia, Plin. ep.: alqm servatum magno opere, Suet.: alqm incolumem tanto opere, Suet. – θ) m. ut od. ne u. Konj. od. m. bl. Coni.: quod quidem ego nimis quam cupio fieri ut inpetret, Plaut. capt. 102: responsum est mihi, cupere quidem universos, ut a me rationes coloniae legerentur; numquam autem etc., Plin. ep. 10, 47 (56), 1: u. (verb. m. optare) quin etiam necesse erit cupere et optare, ut quam saepissime peccet amicus, das Verlangen und den Wunsch zu hegen, daß usw., Cic. de amic. 59. – mire cupio, ne nobiles nostri nihil in domibus suis pulchrum nisi imagines habeant, Plin. ep. 5, 17, 6: u. so m. ne u. Konj. bei Ov. her. 6, 5 sq. – m. folg. bl. Coni., cupio te quoque sub idem tempus Campania tua remittat, Plin. ep. 5, 15, 9. – ι) absol. (so, daß ein Akk. od. Infin. aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist): quae (ratio orationis) alio quodam genere mentes iudicum permovet impellitque, ut metuant aut sperent aut cupiant aut abhorreant, Cic.: vocatum enim interrogat, velletne ad Masinissam reverti? cum effusis gaudio lacrimis cupere vero (verst. reverti) diceret, tum etc., Liv.: ex Livia nihil liberorum tulit, cum maxime cuperet, Suet. – bes. im Partiz., cohortatus suos omnibus cupientibus ad hostium castra contendit, Caes.: cupienti animo nihil satis festinatur, Sall.: ut quibus bellum invitis aut cupientibus erat, wie gerade einem jeden der Krieg zuwider oder erwünscht war, Tac. – u. im Gerundium, qui appetitus... sive cupiendo sive fugiendo non satis a ratione retinentur, Cic.

    II) insbes.: a) alqm = (wie επιθυμέω τινός) jmd. mit sinnl. Liebe begehren, seine Begier auf jmd. richten, quae te cupit, eam ne spernas, Plaut.: Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupitā, Ov.: puellam efflicte cupere, Apul. – m. Genet., quae (puellae) cupiunt tui, Plaut. mil. 964: iam dudum vestri cupiunt Lucrina tacita, Symm. ep. 1, 8 in. – b) alci od. alcis causā = für jmd. od. im Interesse jmds. Verlangen (Wünsche) hegen, d.i. an jmd. Interesse nehmen, sich für jmd. interessieren, jmdm. zugetan-, gewogen sein (Dumnorigem) favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem, odisse etiam suo nomine Caesarem et Romanos, Caes.: quid? ego Fundanio non cupio? non amicus sum? Cic.: tibi, cui maxime cupio, et omnibus viris bonis satisfaciam, Planc. in Cic. ep. – eius causā et cupio et debeo (bin verpflichtet), Cic.: vehementer eius causā cupere eum intellexi, Cic. – u. so auch cupio omnia rei publicae causā, Cic.: tamen obsequor homini familiarissimo C. Avianio Flacco, cuius causā omnia cum cupio, tum mehercule etiam debeo, Cic. – / Synkop. Perf.-Formen, cupisti, cupisset, cupisse, oft bei Cic., s. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 185. – Formen nach der 4. Konjug., cupiret, Lucr. 1, 71: cupire, Commod. instr. 2, 7, 15: cupiri, Augustin. ep. 3, 5.

    lateinisch-deutsches > cupio

  • 17 in [1]

    1. in, Praepos. mit Acc. = είς, u. mit Abl. = εν in, I) mit Acc. = in das Innere eines Raumes (sei es eine Tiefe od. Fläche) hinein (Ggstz. ad, das nur die Annäherung eines Gegenstandes bezeichnet), in, auf, nach, gegen, A) im Raume (als Tiefe od. Fläche): 1) zur Angabe der Bewegung: ad urbem vel potius in urbem exercitum adducere, Cic.: deus ad homines venit, immo, quod propius est, in homines, Sen.: in umeros suos efferre, Cic.: in aram confugere, auf den A. (auf die Stufen des A.), Nep.: mittere in Asiam, Nep. – eine Menge als Raum gedacht, se in medios hostes immittere, Cic.

    2) (wie είς) zur Angabe der Richtung = hin... zu, nach... hin, nach, wärts, conspicere sursum in caelum, Plaut.: in orientem, Tac.: – in agrum, s. 1. agerno. I, d u. e. – in latus, seitwärts, Cels. u. Quint.: in dextrum, in sinistrum (laevum), rechts, links, Cels., Stat. u.a. – in ventum, windwärts, Lucan. – dah. in... versus = nach... hin, wärts (zur genauern Bestimmung der Richtung), in Galliam versus, Sall.: in Italiam versus, Serv. in Cic. ep.: in meridiem versus, Curt.

    B) in der Zeit: 1) zur Angabe der Zeit, bis in die hinein sich etw. erstreckt = in... hinein, bis in... hinein, dormire in lucem (Tag), Hor.: dicere in noctem, Plin. ep.: boves pariunt in decem annos, Col.: alqd in omne tempus perdidisse, in alle Zeit hinein = für alle Zeit, für immer, Cic.

    2) zur Angabe des Zeitpunktes, der für etw. od. für den etwas bestimmt ist = für, auf, magistratum creare in annum, Liv. (vgl. Drak. Liv. 4, 55, 6): in multos annos praedicere, Cic.: alqm invitare in posterum diem, Cic.: differre alqd in posterum diem, Cic., in crastinum, Cic. – m. usque = bis auf, wie usque in adventum eius tenuit urbem, Liv. – So insbes., in diem, α) auf einen Tag = auf kurze Zeit, auf heute, Liv. u. Ov.: in diem vivere, nur für den Tag, in den Tag hinein, Cic. u.a. – β) = auf einen bestimmten Tag, Zahlungstermin, fundum emere in diem, Nep. γ) Tag für Tag, täglich, in diem rapto vivere, Liv.: in diem et horam, Hor. δ) (= in diem futurum) fürs künftige, für die Zukunft, in diem istuc est fortasse, quod minaris, Ter.: in diem poenas praesentis fraudis di reservant, Cic. ε) von Tag zu Tag, Plin. 5, 73. – in dies od. in singulos dies, αα) = auf einzelne Tage, von Tag zu Tag (Ggstz. in perpetuum), Cic. u.a. ββ) = mit jedem einzelnen Tage, täglich, Cic. – in horas, stündlich, Hor. – in singulos annos, von Jahr zu Jahr, Jahr für Jahr, Liv. – in tempus, für die Umstände, Cic.: praesens in tempus, Cic. – so auch in futurum, in posterum, in aeternum, in perpetuum, in praesens, s. futūrusetc.

    C) in andern Verhältnissen: 1) bei Angabe räumlicher Größen zur Bezeichnung der Richtung nach irgend einer Dimension = in, in longitudinem (in die od. in der L.) milia passuum CCXL, in latitudinem CLXXX patēre, Caes.: murum in altitudinem pedum sedecim fossamque perducit, Caes.; vgl. Drak. Liv. 38, 59, 6.

    2) zur Angabe des Übergangs aus einem in das andere (in eine andere Gestalt, einen andern Zustand usw.) = in, mutare in alqm od. alqd, s. 1. mūto: in sollicitudinem versa fiducia est, Curt.

    3) zur Bezeichnung der Teile, auf die sich eine Einteilung erstreckt, in die sie das Ganze zerlegt = in, Gallia est omnis divisa in partes tres, Caes.: in duodecim menses describere annum, Cic. – ebenso bei Verteilung zur Bezeichnung der einzelnen, denen etwas zugeteilt wird = auf, describere censores binos in singulas civitates, zwei Z. auf jeden einzelnen St., Cic.: sextantes conferuntur in capita, auf den K. (Mann), kopfweise, Liv.: quaternos denarios in singulas vini amphoras portorii nomine exigere, Liv.: frumentum assibus in modios aestimatum, Liv.

    4) zur Angabe der Bestimmung, des Endzwecks, wozu etwas dienen soll od. geschieht = zu, für, behufs, nullam pecuniam Gabinio, nisi in rem militarem datam, Cic.: alqo mitti in praesidium (zur Besatzung), Liv.: in supplementum classis dari, Liv.: alqm in id certamen legere, Liv.: in spem genitus, auf die Hoffnung hin, Curt.: in spem victoriae, Curt.: praecepta dare in alqd (in Beziehung auf etwas), Cic.: in haec obsides accepti, dafür, deshalb, Cic.; vgl. unten nach no. 6 die Anmerkg. / a. E. – dah. auch zur Bezeichnung des beabsichtigten od. unbeabsichtigten Erfolgs einer Handlung = zu, wegen (klass. alcis rei causā), cibo in vitam, non in voluptatem uti, Vell.: turres in propugnaculum villae subiectae, Sen.: in hoc, Hor., Ov., Vell. u.a.; vgl. die Beispielsammlung Madvigs in dessen Opusc. I. p. 167 (nach dem Cic. Clu. 188 in familiae luctum atque in privignorum funus nupsit = in lugentem [morte filiorum] familiam innupsit).

    5) zur Angabe des Angemessenen, der Beschaffenheit, der Art u. Weise des Geschehens, a) = gemäß, in rem esse, dem Interesse gemäß, sachgemäß sein, Komik., Sall. u.a. (s. die Auslgg. zu Liv. 22, 3, 2 u. zu Sall. Cat. 20, 1). – tradere regnum in fidem alcis, seinem Worte gemäß = auf sein Wort, Sall. – b) = auf, nach, vaticinantis in modum, Liv.: hostilem in modum, Liv.: praeclara classis in speciem, Cic. – in eandem sententiam loqui, Cic.: iudicium accipere in ea ipsa verba, quae Naevius edebat, Cic.: foedus in haec verba fere conscriptum, Liv.: iurare in verba alcis, auf die W., Hor. u.a. – in plumam, nach Art der F., wie die F., Verg.: in barbarum, nach Art eines B., wie ein B., Tac. (vgl. Oudend. Apul. met. 3, 10. p. 191. Hildebr. Apul. met. 6, 29. p. 504). – so auch in universum, im ganzen, im allgemeinen, Liv.: in vicem, Cic. u. Caes., od. in vices, Ov., wechselweise.

    6) zur Bezeichnung des Gegenstandes (gleichs. des Ortes), auf den Handlungen od. Gemütsstimmungen, freundliche od. feindliche, gerichtet sind = gegen, a) Handlungen: alqm in os laudare, ins Gesicht loben (κατὰ στόμα επαινειν), Ter. – de servis quaerere in dominos, Cic.: in consules designatos legem decernere, Cic.: carmen scribere in alqm, gegen od. auf jmd., Nep. – b) Gemütsstimmungen: bono animo esse in alqm, Caes.: impietas in deos, Cic.: amor in patriam, Cic.: munificentia in alqm, Sall.: perindulgens in patrem, acerbe severus in filium, Cic.

    / in mit Akk. steht (wie εἰς) zuw. da, wo das Verbum, auf das es sich bezieht, nicht eine Bezeichnung der Richtung wohin? sondern die Angabe des wo? also in mit Abl. zu erfordern scheint; wobei eine Prägnanz der Konstruktion zugrunde liegt, indem sich der Begriff einer Bewegung mit einmischt, wie: alqm in carcerem asservari iubere, in das G. bringen u. dort verwahren lassen, Liv.: in Tusculanum futurum esse, kommen wollen, Cic.: adesse in senatum, in den S. gehen od. zum S. kommen, Cic.: esse (= venisse) in potestatem, gekommen sein, Cic. u.a.: ebenso habere in potestatem, bekommen haben, Sall. u.a. (vgl. Drak. Liv. 2, 14, 4): alci esse in mentem, in die Gedanken kommen, einfallen, Plaut.: alci in conspectum esse, Suet. u. dgl. – Als Acc. der Bestimmung, des Endzwecks (s. oben no. C, 4) sind aber zu erklären: Galliam retinere in senatus populique Romani potestatem, Cic.: ferri lecticulā ut in funebrem pompam, Tac.: in medium relinquere, unentschieden lassen, Tac.: probari in vulgus, in vulgus gratum esse, in vulgus ignotus, beim V., Cic.: res esse in vadimonium coepit, es kam zum Bürgenstellen, Cic.

    II) mit Abl. = εν, zur Bezeichnung des Seins in einem Raume, im Innern einer Sache (wobei das Innere nicht bloß als das einer Tiefe, sondern auch als das einer Fläche [das, was innerhalb des Umfangs derselben ist] zu denken), A) im Raume: 1) im allg., in, an, auf, esse in Sicilia, Cic.: dicere in senatu, Cic.: coronam habere unam in capite (auf dem K.), alteram in collo (an dem H.), Cic.: sedere in solio, Cic.: navigare in Italia, an J., an der Küste von I., Cic.: castra in limite locat, an dem Grenzwall, Tac. – zuw. = vor, unter, in oculis esse, vor Augen sein (bildl.), Cic.: in manibus habere (eig. u. bildl., s. 2. mānus), Cic.

    2) (wie εν) von dem Umgebensein von-, Stecken usw. in einer Kleidung = in, mit, esse in veste domestica, Ov.: in lugubri veste, Curt.: in crepidis, Suet.: in Persico et vulgari habitu, Curt.: formari in cornibus, Ov. – in Waffen, in, mit, unter, patriis ad Troiam missus in armis, Verg.: horridus in iaculis, Verg.: excubare in armis, Caes. – in Fesseln u. Banden = in, in vinculis et catenis esse, Liv.

    B) in der Zeit: 1) zur Angabe der Zeit, a) im Verlaufe od. während deren etwas geschieht = im Verlaufe, innerhalb, während, in multis annis, Nep.: in omni aetate, in extremo tempore aetatis, Cic.: in sex mensibus, Cic.: in diebus paucis, Ter.: ter in mense, ter in anno, Varro u. Cic.: in pueritia od. adulescentia, Nep. u. Suet. – so auch bei uneig. Zeitbestimmungen, in bello, Cic.: in pace et per indutias, Sall.: semel in vita, Cic.: in itinere, Caes.: in qua potestate (während welches Amtes) Pheras cepit, Nep. – dah. b) auch beim Abl. des Gerundium u. der Gerundiva, um den Begriff der Zeitdauer auszudrücken = bei, während, in deliberando, bei der Überlegung, Cic.: in quaerendis suis, beim Suchen der S., Caes.

    2) zur Angabe eines Zeitpunktes (bes. eines entscheidenden), einer Zeitlage, der Zeitumstände, a) übh.: nolo me videat hoc in tempore, gerade jetzt, Ter.: in tali tempore, Liv. – in eo est, ut etc., es ist auf dem Punkte, daß usw., Liv. u. Nep. – b) insbes., in tempore (= εν καιρω), zu rechter Zeit, Ter. u. Liv.: so auch in ipso tempore, Ter.

    C) in andern Verhältnissen: 1) zur Angabe von Umständen, Verhältnissen u. Zuständen, in denen sich etwas befindet od. unter denen etw. geschieht = in, bei, unter, in hac solitudine careo omnium colloquio, Cic.: in vino (beim Weintrinken) immodicum esse, Ter.: in tanta paupertate decessit, ut etc., Nep.: magno in aere alieno (bei = ungeachtet) maiores etiam possessiones habent, Cic. – u. zur Bezeichnung von Pers. od. Sachen, auf deren Zustand od. Verhältnisse sich etwas bezieht = bei, in betreff, hinsichtlich, in hoc homine non accipio excusationem, Cic.: ausurum se in tribunis, quod princeps familiae ausus in regibus esset, Liv.: idem in bono servo dici solet, Cic. – in una urbe (indem ihr eine Stadt erobert) universam ceperitis Italiam, Liv. 26, 43, 3. – u. (im Briefstil u. Dialog) ohne Beziehung auf das Verbum des Hauptsatzes, in reliquis officiis (hinsichtlich der usw.), cui tu tribuisti praeter me, ut domum ventitares? Cic.

    2) mit Abl. eines Verbalsubstantivs od. Adjektivs, um die Tätigkeit od. den Zustand anzuzeigen, in dem etwas ist = in, in motu esse, Cic.: in maximis esse luctibus, Cic.: in integro tota res est, Cic.: moderatio in difficili est, Liv.; u. so in facili, in promiscuo, in obscuro u. dgl., s. facilisetc.

    3) zur Bezeichnung des Objekts, in dem sich der Unterricht, die Bildung zeigt = in, an, erudire in iure civili, Cic.: in bonis litteris educatus, Cic.: exercere mentem in alqa re, Cic.

    4) bei esse u. inesse, um die Pers. od. Sache, in der etwas ist od. der etwas gehört, zu bezeichnen = in, quanta auctoritas fuit in Metello, Cic.: haec est societas, in qua omnia insunt, Cic.: quibus in rebus ipsi interesse non possumus, Cic.

    5) zur Angabe einer Klasse od. Anzahl von Gegenständen, zu der etwas gehört = unter, Pausanias ceperat complures Persarum nobiles atque in his nonnullos regis propinquos, Nep.: u. so oft in his bei Caes. u.a.: in quibus Catilina, Sall.: in Epaminondae virtutibus commemoratur saltasse eum commode, Nep.

    / Zuw. steht in mit Abl. da, wo man im Deutschen in mit Akk. erwartet u. im Lateinischen auch oft setzt, wie: introrumpere in aedibus, einbrechen im H. = in das H., Plaut.: infundere in naribus, Colum. – ebenso übtr., gratum esse in alqo, bei = gegen jmd., Cic.; u. dgl. m. – Die verschiedene Konstruktion der Verba legen, stellen, setzen u.a. s. unter diesen.

    / arch. u. vulg. im, Corp. inscr. Lat. 1, 1104 u. 11, 4391. Inscr. christ. (aus Rom) Fabretti 323, 445. – arch. u. vulg. en, Corp. inscr. Lat. 1, 195, 5; 1, 199, 12; 1009. v. 14; 1220. v. 3 (Anthol. Lat. 1274, 3 M.). Corp. inscr. Lat. 8, 8635 (Anthol. Lat. 1274, 14 M.). – arch. endo, Enn. ann. 576; fr. var. 23. XII tabb. I, 2 Sch. ( bei Fest. p. 313 [a], 7) u. III, 3 u. 4 Sch. ( bei Gell. 20, 1, 45). Lex vet. bei Gell. 5, 19, 9. Lucil. 1075. Varro r. r. 3, 17, 10. Lucr. 6, 890. Cic. de legg. 2, 19. Paul. ex Fest. 77, 3. – arch. indu, Enn. ann. 238 u. 445*. Lucil. 970 u. 1230. Lucr. 2, 1096; 5, 102. Vgl. Placid. gloss. V, 29, 13.

    lateinisch-deutsches > in [1]

  • 18 moveo

    moveo, mōvī, mōtum, ēre (vielleicht zu altindisch) mīvati, schiebt, drängt, bewegt), in Bewegung setzen, bewegen, I) bewegen = hin und her bewegen, rühren, rütteln, schütteln, aufregen, aufrühren, aufrütteln, A) eig.: a) übh.: caelum, Cic.: urnam, Verg.: facem, Ov.: membra, Lucr.: caput, colla, labra (in leisem Gebete), Ov.: manus, nares, oculos, Quint.: ora vana, mit leerem Munde kauen, Ov.: cum capite capillos, Ov.: per aëra crinem, flattern lassen, Ov.: pennas per auras, Ov.: brachia in herbas, niederlassen, Ov.: quāque pedem movi (setze), manat lacus, Ov.: ebenso quoquo vestigia movit, Tibull.: move formicinum gradum, Plaut. – humum saltu, aufrühren, Ov.: terram, mare, sidera, erschüttern, Ov.: u. so aras, Ov. – alci bilem, die Galle rege machen (= zum Zorn reizen), Plaut. u. Hor. – poet. m. Infin., mulas ire movent, quā publicus advocat agger, Ven. Fort. vit. S. Mart. 6, 136. – Sprichw., m. omnes terras, omnia maria, Himmel u. Erde in Bewegung setzen, Cic. ad Att. 8, 11, 2. – im Passiv, atomus gravitate et pondere movetur, Cic.: moenia mota forent, würden erbebt sein, Ov.: mota (erschütterte) tremoribus urbs, Ov.: fluctus motos (aufgeregten) componere, Verg. – refl., movere, sich bewegen, terra movet, erbebt, Liv. u. Ov.: voluptas movens, Lust in Bewegung (Ggstz. vol. stans, Lust in Ruhe), Cic. – im Passiv medial, moveri, sich bewegen, glaebae coepere moveri, Ov.: moventur dentes, wackeln, Cels.: venae desistunt posse moveri, zu schlagen, Ov.: suo motu moveri, sich durch eigene Bewegung, sich selbst bewegen, Macr. – v. leb. Wesen, moveri propter aquam (v. Fröschen), hüpfen, Cic. – res moventes od. subst. moventia, ium, n., sich selbst bewegende, d.i. lebende Wesen, ICt. (versch. res moventes unten no. II, B, AA, b). – b) v. künstl. Bewegung des Körpers u. seiner Teile, α) v. pantomim. Bewegung, v. pantomim. Tanz, corpus ad numeros, Sen.: membra ad certos modos, Tibull. – refl., se movere, Passiv moveri medial = sich pantomimisch, tanzend bewegen, tanzen, festis moveri diebus, Hor.: v. pantom. Tanz, histrio cum paulum se movit extra numerum, in der Bewegung u. Gebärde ein wenig die Regel überschreitet, Cic.: moveri ad numeros satyri Batylli, Pers.: u. m. Acc., moveri Cyclopa, pantomimisch darstellen, Hor. – β) v. Gesang u. Saitenspiel, bewegen, rühren, vocalia ora ad citharam, Ov.: sonantia fila (Saiten), Ov.: citharam cum voce, Ov.: nervos ad verba, Ov. – c) als mediz. t. t. = Bewegung machen, -verschaffen, ascensus et descensus corpus moveat, Cels.: exercitatio, quae superiores partes movet, Cels. – Passiv moveri medial = sich körperl. Bewegung machen, oft b. Cels.: verb. moveri et ambulare, Cels. – d) v. Bewegen durch ein Werkzeug, α) mit der Hacke, mit dem Pfluge umbrechen, aufgraben, aufpflügen, auflockern (vgl. κινειν γην), humum, Plin. ep.: labefacta iugera, per artes agros, Verg. – β) mit einem Löffel umrühren, alqd spathā, Scrib. Larg.: movente aliquo cochleario liquorem, Scrib. Larg.: super ignem moveri donec etc., Scrib. Larg. – e) als milit. t. t., m. arma, wie κινειν τὰ ὅπλα, die Waffen rühren, -ergreifen, v. Pers., Verg., Liv. u. Tac., übtr. v. Löwen, sich zur Wehr setzen, Verg.: m. a. adversus alqm, Liv.: m. a. pro alqo, Ov.: aliena arma m., Ov.: neutra arma m., neutral bleiben, Ov.

    B) übtr.: 1) in rege körperliche Tätigkeit setzen; dah. se movere, sich rühren, sich regen, move te ocius, Ter.: m. se impigre, Liv.: m. se ad bellum, Liv. – ebenso Passiv moveri medial, hostes in Samnio moverentur, rührten, regten sich, Liv. – 2) den Körper krankhaft erregen, auf den Körper übel einwirken, einen nachteiligen Einfluß haben, ihn angreifen, intoleranda vis aestus corpora movit, Liv.: otium ex labore, copia ex inopia corpora varie movebant, Liv.: u. allg., si quid tunc moverimus, falls man in dieser Zeit aufregend einwirkt, Cels. – 3) geistig bewegen, a) übh.: m. se ad motum fortunae, sich drehen u. wenden, Caes.: neque se in ullam partem movebat, entschied sich für keine Partei, Caes. – multa animo m., überlegen, Verg.: crudelis animus Catilinae eadem illa movebat, hegte noch denselben Gedanken, Sall. – b) durch Einwirkung auf jmds. Gefühl, Willen u. Entschluß usw. jmd. geistig erregen, α) auf jmds. sinnl. Gefühl = auf jmd. Eindruck machen, jmdm. imponieren, auf jmd. Einflußhaben, einwirken, jmd. ergreifen, im Passiv = einen Eindruck-, eine Wirkung erleiden, sich durch etw. imponieren lassen, pulchritudo corporis movet oculos et delectat, Cic.: moveor ipsius loci insolentiā, Cic.: cum animi inaniter moveantur, einen scheinbaren Eindruck empfangen, Cic.: iisdem rebus moveri, für gleiche Eindrücke empfänglich sein (griech. συμπάσχειν), Cic. – oft (mit u. ohne Acc. der Pers.) mit allg. Acc. neutr. od. mit Adv. zur Ang. wie? = den u. den Eindruck machen, die u. die Wirkung tun, von der u. der Wirkung sein, so u. so wirken, einwirken, zB. si nos tam iustum odium nihil movet, ne illa quidem, oro vos, movent? auf uns einwirkt (für uns ein Beweggrund ist)... wird, ich bitte euch, nicht einmal das Eindruck machen? Liv.: uti (miles) multum earum regionum consuetudine moveatur, einen starken Eindruck erleiden, stark beeinflußt werden, Caes.: Alco precibus aliquid moturum ratus... postquam nihil lacrimae movebant, Liv.: nam et commemoratio una in re permultum movet, Cic.: tum duo illa, quae maxime movent, Cic. – β) auf jmds. inneres Gefühl, Gemüt, αα) jmd. unruhig-, besorgt-, bestürzt machen, erzittern machen, movebat haec multitudo hostium Alexandrum, Iustin. – oft im Passiv, moveri alqā re, von etw. erregt-, ergriffen-, erschüttert werden, über etwas unruhig-, besorgt-, bange-, bestürzt werden, vor etw. erzittern, hostium clamore non territus, qui possum vestro moveri? Vell.: moveri multitudine hostium, Iustin.: moveri novitate monstri, Ov. – absol., absiste moveri, zu bangen, Verg. – ββ) auf jmd. Eindruck machen = jmd. rühren, erweichen, zum Mitleid bewegen, jmds. Teilnahme erregen, dicta nihil moverunt quemquam, Liv.: moverat plebem oratio, Liv.: m. animos iudicum, Quint.: saxa gemitu, Ov.: quo fletu Manes, quā Numina voce moveret? Verg. – im Passiv, misericordiā moveri, Caes.: Roscii morte moveri, Cic. – γγ) jmd. aufreizen, empören, in Harnisch, bringen, movet feroci iuveni animum comploratio sororis, Liv. 1, 26, 3: men moveat cimex Pantilius? Hor. sat. 1, 10, 78: qui non irascitur inconcussus iniuriā perstitit; qui irascitur motus est (wird außer Fassuug gebracht), Sen. de ira 3, 25, 3. – γ) auf jmds. Willen u. Entschluß = jmd. bewegen, bestimmen, drängen, auf jmd. wirken, einwirken, quos parva pecunia movere non potuit, Cic.: quem cum minus quam vellet moveret, Nep.: suis quemque stimulis m. ad bellum, Liv. – Passiv, Lentulus aeris alieni magnitudine movetur, läßt sich bestimmen durch usw., Caes.: consilio eius motus est, Nep.: cuius precibus motus, Traian. in Plin. ep.: motus precibus mulierum, Iustin.: quaedam quasi moventia, gewisse Beweggründe, Triebfedern, Cic. Tusc. 5, 68. – m. folg. Infin., non quisquam me ab terra moveat convellere funem, Verg. georg. 1, 457. – m. folg. ut u. Konj., cuius reprehensio me vehementer movet, non solum ut etc.... verum etiam ut etc., Cic. Mur. 3. – m. folg. quo minus u. Konj., sed eisdem de causis, quo minus dimicare vellet, movebatur, Caes. b. c. 1, 82, 3. – δ) durch Einwirkung auf die Phantasie jmd. erregen, begeistern, alqm thyrso, Ov.: quos Bellona saeva movet, Lucan. – ε) durch Einwirkung auf die Denkkraft anregen, acute, peracute moveri, scharfsinnig, sehr scharf denken, Cic.: so auch quasi acutule moveri, Augustin. conf. 3, 7. – 4) politisch bewegen, aufregen, in Unruhe versetzen, in Aufruhr bringen, quieta, Sall.: omnia, Sall.: res, Flor. (u. so rebus motis, in bewegter Zeit, Tac.: u. magna motae rei fama, von dem Umwälzungsversuche, Tac.). – Passiv moveri = in Bewegung-, in Unruhe-, in Aufruhr geraten, unruhig werden, sich politisch regen, moveri civitas coepit, Sall.: movetur Thessalia, Flor. – 5) (wie κινέω) an etw. gleichs. rütteln, etw. wankend machen, erschüttern, ändern, alcis sententiam, Cic.: fidem, Ov.: fatum, Ov.: hoc nisi fit, nihil moventur nuptiae, bleibt die H., wie sie (beschlossen) ist, Ter.: sed ea non muto, non moveo, doch ich ändere nichts daran, ich rüttele nicht daran, Cic.: totumque moveri mutarive putas bellum, an dem Kriege gerüttelt (sein Ende herbeizuführen gesucht) werde oder eine andere Wendung erhalte, Verg.: igitur movere et quatere, quidquid usquam aegrum esset, aggrediuntur, man ging daran zu rütteln u. zu schütteln, wo irgend etwas Schadhaftes war, Tac. – 6) Geld flott machen, flüssig machen, a Caecilio propinqui minore centesimis nummum movere non possunt, keinen Heller unter zwölf Prozent herauskriegen, Cic. ad Att. 1, 12, 1; vgl. Sen. ep. 118, 2.

    II) prägn., mit besonderer Berücksichtigung des terminus a quo. A) v. einem Orte hervor-, her-, herbeibewegen, -bringen, AA) eig.: a) im allg.: limum e gurgite, aufwühlen, Ov.: u. so motum ex profundo mari, Curt. – m. vina Torquato consule pressa, (aus der Apotheke) herbeiholen, Ov.: ebenso testa moveri digna bono die, Hor. – b) als t. t. der Gartenbaukunst, wie ὁρμαν = treiben, surculus corticem movet, Colum. – gew. refl. se movere od. Passiv moveri medial = treiben, schießen, et gemma se et cortex naturaliter movet, Colum.: si gemmae se nondum moveant, Colum.: de palmite gemma movetur, Ov. – c) als t. t. der Opfersprache = obmovere, entgegen-, darbringen, Iovi fertum, Cato r. r. 134, 2. – d) als mediz. t. t., hervortreiben, acria lacrimas movent, Cels.: m. sudorem, Cels.: urinam, Cels.: alvum, Cato u. Cels. – Passiv medial, ex ore spumae moventur, Schaum tritt vor den Mund, Cels.

    BB) übtr., einen Zustand usw. gleichs. in Gang bringen, zur Erscheinung bringen, bewirken, daß etwas eintritt, vor sich geht usw., a) übh. Zustände aller Art erregen, erwecken, verursachen, erzeugen, pituitae cursus assiduos, Cels.: lacrimas, Quint.: risum, Cic.: alci risum, lacrimas, Sen.: fletum populo, Cic. – exspectationem de etc., Cic.: suspicionem, Cic.: misericordiam, Cic.: alci invidiam, Sen.: odia verbis, Hor.: discordias, Liv.: dissensionem, Suet.: societatem consilii publici, Liv. – b) einen Ggstd. der Verhandlung usw. in Gang-, in Anregung bringen, anregen, etwas zur Sprache bringen, consultationem, actionem, Liv.: dignam tractatu quaestionem, Tac.: historias, Hor.: iocum (launige Einfälle), Sall. – u. so als jurist. t. t., anstellen, vornehmen, controversiam nominis, Tac. dial. 25, od. controversiam de verbo, Cels. 3, 3. p. 78, 11 D.: controversiam alci movere, Iulian. dig. 37, 10, 4: quaestionem, accusationem, litem u. dgl., ICt. – c) eine Handlung anheben, anfangen, cantus, anheben, anstimmen, Verg.: novos ortus, v. der Aurora, Stat.: ego istaec moveo aut curo? ist es mein Werk? meine Sorge? Ter. Andr. 921. – bes. ein krieger. od. polit. Unternehmen anstiften, anfangen, unternehmen, bellum, Cic. u. Liv. (s. Fabri Liv. 23, 48, 6): bellum civile, Suet.: sediti onem, ICt.: u. so allg., ne quid ab tergo moveretur, Liv. u. Curt.: ut nihil usquam moveri viderunt, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 52, 4. Mützell Curt. 3, 1 [3], 21). – refl., iam undique pugna se moverat, war im Gange, Curt. 8, 14 (47), 6. – d) etw. an den Tag geben, zeigen, movisse numen deos, hätten ihre Macht geäußert, Liv. 1, 55, 3: so auch qui nimiae moverat artis opem, Ov. fast. 6, 760.

    B) von seinem Orte, von seinem Standpunkte, aus seiner Lage bewegen = weg-, fortbringen, weg-, fortschaffen, verrücken, verdrängen, entfernen, AA) eig.: a) übh.: α) lebl. Objj.: lapidem hinc, Cod. Theod.: fundamenta loco, Cic.: thesaurum loco, ausgraben, ICt.: aedificia diductis angulis vidimus moveri (sich verschieben) iterumque componi, Sen. – refl., se loco movere non posse, v. Schiffen (bei Windstille), Caes. – bildl., move a te moram, geh ungesäumt ans Werk, Plaut. – β) leb. Objj.: deum loco, Cic.: armenta stabulis, Verg.: motis senibus et feminis, entfernt, Tac. – refl. se movere u. Passiv moveri medial = sich fortbewegen, sich wegbegeben, aufbrechen, abgehen, fortgehen, sich entfernen u. dgl., quid stas? age move te! manen? schieb dich! Nov. com. 92: se ex urbe, Nep.: se de Cumano, Cic.: se gremio alcis, Catull.: se humo, Ov.: se istinc, Cic., hinc, Ov. – absol., Aurora se movet u. Aurora movetur, bricht auf, Ov. – b) als t. t. der Geschäftsspr.: res, quae moveri possunt, die bewegliche Habe, Nep.: ebenso res moventes, Liv., Gell. u. ICt. – c) als mediz. t. t.: loco od. loco suo od. sedibus suis moveri, im Zshg. bl. moveri, aus seiner Lage weichen, verrenken, v. Knochen usw., Cels. – d) als milit. t. t.: α) m. signa, castra u. dgl. u. bl. movere od. moveri, mit den Feldzeichen, mit dem Lager, mit dem Zuge, mit den Truppen von irgendwo aufbrechen, ausrücken, abziehen, abmarschieren, weiterziehen, vorrücken, signa m., Liv. (übtr. v. Stiere, Verg.): signa e castris, Liv. – castra, Caes. u.a.: castra loco non m., Liv.: castra ex eo loco, Caes.: Arretium versus castra, Cic.: castra ad Euphratem, ad hostes, Curt. – agmen, Curt.: copias a Gaza, copias Babylonem, Curt. – exercitum ex hibernis, Curt. – u. so bl. movere (refl.), zB. iniussu movere non audere, Liv.: m. Canusio, Cic.: m. a Samo, Liv.: m. castris, ex stativis, Liv.: m. in Indiam, Curt. – u. moveri, zB. Agrippinam ingressus non ante motus est exinde, cum etc., Amm. 16, 3, 2: statuit nusquam interim extra confinia moveri Gallorum, Amm. 26, 5, 13. – β) refl. se movere od. Passiv moveri medial = sich bewegen, sich rühren, praecepit, ne se ex eo loco moverent, Liv.: nusquam te vestigio moveris, Liv.: nec vestigio quisquam movebatur, Liv. – e) als relig. t. t.: m. bidental, das Blitzmal verrücken u. so verletzen, Hor. de art. poët. 472; vgl. (poet.) Dianae non movenda numina, Dianas unverrückbare, unverletzliche Allgewalt, Hor. epod. 17, 3.

    BB) übtr., jmd. aus irgend einem Verhältnisse, Wirkungskreise usw. entfernen, verdrängen, verstoßen, stoßen, a) aus dem Hause, aus dem häuslichen Wirkungskreise, movetur civilis discidii specie, Tac. – od. aus der Heimat, mota loco sim, verbannt, Ov. – b) aus dem Besitztum, alqm ex agro, Cic.: alqm possessionibus, Cic. – c) aus seiner Stellung, als t. t. der Militär- u. der Fechterspr., hostem statu, Liv. 30, 18, 4: hostes gradu, Liv. 7, 8, 3: u. übtr., aus seiner Lage bringen, corpus statu, Cic.: corpus ex eo statu, Cels. – d) aus seinem Wirkungskreise, signiferum loco, absetzen, Caes. – alqm loco senatorio, Liv., od. ordine senatorio, Suet., u. im Zshg. bl. ordine, Plin. ep., jmd. aus dem Senate stoßen; u. dafür auch alqm de senatu, Cic. Clu. 122, gew. bl. senatu, Sall. u.a. – alqm tribu, aus der Tr. stoßen, Cic. u.a. – gregem loco, die Schauspieler von ihrem Platze (von der Bühne) verdrängen, Plaut.: veros heredes, verdrängen, Cic. – e) jmd. von einer Meinung usw. entfernen, abbringen, alqm de sententia, Liv.: alqm a vero, Sall. fr.: quosdam a perverso proposito nemo potest movere, Scrib. Larg. – dah. im Juristenlat., alqm, jmd. wankend-, irre machen, ICt.: me movet quod od. quia etc., ICt.

    C) = mutare, umwandeln, verwandeln, quorum forma semel mota est, Ov. met. 8, 729. – übtr., adeo nihil motum ex antiquo probabile est, so wenig Beifall findet irgend eine Umwandlung des Hergebrachten, Liv. 34, 54, 8: nullā tamen providentiā fatum imminens moveri potuit, Liv. 25, 16, 4. – / Infin. Präs. Akk. movĕre, Ven. Fort. carm. 7, 1, 1.

    lateinisch-deutsches > moveo

  • 19 vario

    varĭo, āre, āvi, ātum [st1]1 - tr. - [abcl][b]a - varier, nuancer, tacheter, bigarrer. - [abcl]b - diversifier, changer, modifier.[/b] [st1]2 - intr. - [abcl][b]a - être varié, être nuancé; se colorer. - [abcl]b - être différent, changer.[/b]
    * * *
    varĭo, āre, āvi, ātum [st1]1 - tr. - [abcl][b]a - varier, nuancer, tacheter, bigarrer. - [abcl]b - diversifier, changer, modifier.[/b] [st1]2 - intr. - [abcl][b]a - être varié, être nuancé; se colorer. - [abcl]b - être différent, changer.[/b]
    * * *
        Vario, varias, variare. Plaut. Bigarrer, Peincturer, Taveler, Tacheter, Grivoler, Marqueter, Marteler, Picquoter, Faire de diverses couleurs.
    \
        Variari virgis. Plaut. Quand on a eu des verges sur le dos jusques au sang.
    \
        Positu variare capillos. Ouid. Les bien agencer et attiser.
    \
        Otium variare labore. Plin. iunior. Tantost travailler, tantost reposer, Changer puis d'un, puis d'autre, Entremesler le labeur et le repos.
    \
        Sententiam variauit timor. Liu. A faict changer d'opinion.
    \
        Sonum variare. Plin. Changer, Muer, Varier.
    \
        Variare acu tapetia. Martialis. Diversifier de couleurs à l'aguille, Peindre à l'aguille de diverses couleurs.
    \
        Vocem variare et mutare. Cic. Varier, Changer.
    \
        Variare voluptatem. Cic. Changer de sorte et de facon.
    \
        Prodigialiter variare aliquid. Horat. Varier et diversifier monstreusement.
    \
        Variant multa de morte eius authores. Liu. Dient plusieurs choses diverses et differentes.
    \
        Variant Graecorum exempla. Plin. Sont differents.
    \
        Variare, Neutrum, vel neutraliter positum. Liu. Se changer.
    \
        Ex tempestatibus optimae aequales sunt: siue frigidae, siue calidae: pessimae, quae variant maxime. Cels. Temps fort muable et variable.
    \
        Si variaret. Liu. S'ils n'estoyent point d'accord, S'ils estoyent differents, Si on varioit d'opinions.
    \
        Variatur, Impersonale. Li. Quum sententiis variaretur. Les opinions estants diverses, Si on varioit d'opinions.

    Dictionarium latinogallicum > vario

  • 20 cupio

    cupio, īvī od. iī, ītum, ere (vgl. altind. kъpyati »wallt auf, zürnt«), etw. begehren, nach etw. verlangen (das Verlangen hegen od. tragen, nach etw. gelüsten, etw. gern (haben) wollen, u. in diesem Sinne = wünschen, wünschenswert finden (so daß cupere das natürliche, unwillkürliche, dah. auch ungeregelte, leidenschaftliche Verlangen, optare den wohlerwogenen Wunsch, velle den ruhigen, aber tatkräftigen Willen bezeichnet, s. Sen. ep. 116, 2 nam cum tibi cupere interdixero, velle permittam), Ggstz. fugere, abhorrere, non velle u. dgl., oft m. Ang. wie sehr? durch Advv. ( wie ardenter, ardentissime, flagranter, flagrantissime, mire, mirabiliter, magno opere, summe), I) im allg.: α) m. Acc.: is quem cupimus optamusque vestitus, Cic.: qui multum habet plus cupit, Sen.: Caesarem id summe sciebant cupere, Caes.: neque ardentius tu pronepotes, quam ego liberos cupio, Plin. ep.: c. domum, agros, Sall.: pacem, Liv.: novas res, Sall. – im Passiv, adeoque is cupiebatur, ut etc., Apul.: cum fortuna, quā quidquid cupitum foret, potentioris esset, Liv.: non omnia omnibus cupiunda esse, Sall. – u. so die Höflichkeitsformeln: LE. Sed amabo, oculus meus, quin lectis nos actutum commendamus? IO. Omnia quae tu vis, ea cupio, ganz zu deinen Diensten, Plaut. Pers. 765 sq.: cupio omnia quae vis, ich wünsche (dir), was du selbst
    ————
    willst = ich wünsche auch dir das Beste, Hor. sat. 1, 9, 5: quid vis cupio dum ne etc., alles soll mir erwünscht sein (lasse ich mir gefallen), wenn nur nicht usw., Ter. Andr. 902. – u. im Partiz. Perf., res cupita, Liv.: cupitum regnum, Vell.: diu cupita captivitatis ultio, Iustin.: u. neutr. subst., huic cupitum contigit, Plaut.: im Plur., das Gewünschte, die Wünsche, ut mox cupitis ministram haberet, Sall. fr.: scit optimum modum esse cupitorum non quantum velis, sed quantum debeas sumere, Sen.: iuvenis filius, nepotes adulti moram cupitis adferebant, Tac. – Partiz. Fut. Pass., magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minume mihi hāc tempestate cupiunda videntur, Sall.: non invidiosa nefandis nec cupienda bonis regna, Ov. – β) m. Genet.: quamquam domi cupio, mich nach Hause sehne, Plaut. trin. 841; vgl. no. II, a. – γ) m. Infin.: cupit te videre, Plaut.: me cupis concīdere, Pompon. com. fr.: cupiens ad suos redire, Cic.: cupio ex te potissimum audire, erraverim necne, Plin. ep.: cupiebat mutare testamentum, Plin. ep. – quam cupiunt laudari! Cic.: Claudius Polio amari a te cupit, Plin. ep. – cupio et tibi probatum et cohaeredibus meis excusatum esse, quod etc. (daß ich usw.), Plin. ep. – u. so oft die iron. Ausdrücke cupio audire, cupio discere, cupio videre (s. Jordan Cic. Caecin. 33. p. 196), Quae potest esse turpitudinis tantae defensio? Cupio audire, Cic.: Quid igitur est? in-
    ————
    quit. Audire enim cupio, quid non probes, Cic.: alia si forte est, quae nos fugerit, dic, quae sit; cupio discere, Cic.: Mihi pecuniam tribuit. Cupio videre qui id audeat dicere, Cic. – δ) m. Acc. u. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.2 2, 403), cupis me esse nequam, Plaut.: equidem cupio Antonium haec quam primum audire, Cic.: si quando, nunc praecipue cuperem esse te Romae, Plin. ep.: nam ei (consules) Bibuli sententiam valere cupierunt, Cic. – assectari se omnes cupiunt, Enn. fr.: Pau-sanias se tecum affinitate coniungi cupit, Nep.: ego me cupio non mendacem putari, Cic.: Gaium et Lucium destinari consules flagrantissime (sehnlichst) cupiverat, Tac. – ε) m. Nom. u. Infin.: nimium cupit formosa videri, Ov.: nasutus nimium cupis videri, Mart. -ζ) m. folg. (indir.) Fragesatz: ostende modo te velle, nec deerunt, qui quod tu velis cupiant, Plin. ep.: inveniebantur tamen honesto loco nati, qui peterent cuperentque, quod dari liberto, promitti servis volebant, Plin. ep. – η) m. Acc. u. Partic. od. Adi. als Prädikat: cupis me esse nequam, Plaut.: cupio me esse clementem, Cic.: patriam exstinctam c., Cic.: commutata omnia, Plin. ep.: alqm servatum magno opere, Suet.: alqm incolumem tanto opere, Suet. – θ) m. ut od. ne u. Konj. od. m. bl. Coni.: quod quidem ego nimis quam cupio fieri ut inpetret, Plaut. capt. 102: responsum est mihi, cupere quidem universos, ut a me rationes coloniae legerentur; num-
    ————
    quam autem etc., Plin. ep. 10, 47 (56), 1: u. (verb. m. optare) quin etiam necesse erit cupere et optare, ut quam saepissime peccet amicus, das Verlangen und den Wunsch zu hegen, daß usw., Cic. de amic. 59. – mire cupio, ne nobiles nostri nihil in domibus suis pulchrum nisi imagines habeant, Plin. ep. 5, 17, 6: u. so m. ne u. Konj. bei Ov. her. 6, 5 sq. – m. folg. bl. Coni., cupio te quoque sub idem tempus Campania tua remittat, Plin. ep. 5, 15, 9. – ι) absol. (so, daß ein Akk. od. Infin. aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist): quae (ratio orationis) alio quodam genere mentes iudicum permovet impellitque, ut metuant aut sperent aut cupiant aut abhorreant, Cic.: vocatum enim interrogat, velletne ad Masinissam reverti? cum effusis gaudio lacrimis cupere vero (verst. reverti) diceret, tum etc., Liv.: ex Livia nihil liberorum tulit, cum maxime cuperet, Suet. – bes. im Partiz., cohortatus suos omnibus cupientibus ad hostium castra contendit, Caes.: cupienti animo nihil satis festinatur, Sall.: ut quibus bellum invitis aut cupientibus erat, wie gerade einem jeden der Krieg zuwider oder erwünscht war, Tac. – u. im Gerundium, qui appetitus... sive cupiendo sive fugiendo non satis a ratione retinentur, Cic.
    II) insbes.: a) alqm = (wie επιθυμέω τινός) jmd. mit sinnl. Liebe begehren, seine Begier auf jmd. richten, quae te cupit, eam ne spernas, Plaut.: Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupitā, Ov.:
    ————
    puellam efflicte cupere, Apul. – m. Genet., quae (puellae) cupiunt tui, Plaut. mil. 964: iam dudum vestri cupiunt Lucrina tacita, Symm. ep. 1, 8 in. – b) alci od. alcis causā = für jmd. od. im Interesse jmds. Verlangen (Wünsche) hegen, d.i. an jmd. Interesse nehmen, sich für jmd. interessieren, jmdm. zugetan-, gewogen sein (Dumnorigem) favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem, odisse etiam suo nomine Caesarem et Romanos, Caes.: quid? ego Fundanio non cupio? non amicus sum? Cic.: tibi, cui maxime cupio, et omnibus viris bonis satisfaciam, Planc. in Cic. ep. – eius causā et cupio et debeo (bin verpflichtet), Cic.: vehementer eius causā cupere eum intellexi, Cic. – u. so auch cupio omnia rei publicae causā, Cic.: tamen obsequor homini familiarissimo C. Avianio Flacco, cuius causā omnia cum cupio, tum mehercule etiam debeo, Cic. – Synkop. Perf.-Formen, cupisti, cupisset, cupisse, oft bei Cic., s. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 185. – Formen nach der 4. Konjug., cupiret, Lucr. 1, 71: cupire, Commod. instr. 2, 7, 15: cupiri, Augustin. ep. 3, 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cupio

См. также в других словарях:

  • opinion — et advis, Sententia. Opinion et jugement, Opinio. L opinion et sentence d aucun qui n est pas parfaite, et laisse beaucoup de choses qu il debvoit dire, Curta sententia. L opinion des fols est estimée du populaire, Valet in vulgus insipientium… …   Thresor de la langue françoyse

  • RHEGIUM — I. RHEGIUM extremum agri Brutii versus Occidentem oppid. cognomentô Iulium. Ptolem. Σκύλλαιον ἄκρον, Ρ῾ήγιον Ι᾿ούλιον, Λευκόπετρα ακρα. Vulgo nunc incolis, et elegantius loquentibus, Reggio dicitur. Mela adversô itinere incedens, l. 2. c. 4.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VESTIS — primi hominis innocentia fuit, cui postquam iniquitas successit, vidit se nudum esse, et consutis foliis fecit sibi subligacula, Genes. c. 3. v. 7. ut sic membris minime honestis honorem circumponeret, prout loquitur Paulus 1. Corinth. c. 12. v.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CURIATA Comitia — in quibus populus Curiatim suffragium ferebat, hoc est, in quibus populi per Curias divisi Sententia rogabatur, ut quod plures eatum statuissent, id ipsum populi iussum esse diceretur. De iis sic A. Gellius, l. 15. c. 27. In eodem libro scriptum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TRIBUTA Comitia — apud Romanos vocabantur, cum regionibus et locis, h. e. per Tribus suffragia Populus ferebat. A. Gell. l. 15. c. 27. Quumex generibus hominum suffragium ferebatur, Curiata: quum ex censu et aetate, Centuriata; quum ex regionibus et locis, Tributa …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»